Þjóðmál - 01.03.2012, Blaðsíða 91

90 Þjóðmál VOR 2012
að ríkisstjórn stjórna báðum megin stofn­
un um ríkisvaldsins, Alþingi og Stjórn ar­
ráðinu, og ráðherrasveit flokkanna verður
jafnframt hinn pólitíski stjórnandi beggja
þessara stofnana“ .
Með hliðsjón af því hve meirihlutastjórnir
séu algengar hér á landi megi lýsa þing­
ræðisskipan hér með hugtakinu „meiri­
hlutaþingræði“ . Þetta hugtak sé hins vegar
sjaldan notað hér á landi . Þorsteinn segir að
tvípólun stjórnmálanna, í stjórn og stjórnar­
andstöðu, móti stjórnmálalífið og alla
starfsemi alþingis; samheldni stjórnarliða
sé þó jafnan meiri en stjórnarandstöðu
enda mun meira í húfi fyrir þá sem styðja
ríkisstjórn að standa vörð um hana en hina
sem hafa ekki sömu hagsmuni að verja .
Að mati Þorsteins ber því ekki að skýra
hina ráðandi tvípólun með átökum eða
árekstrum milli þings og stjórnarráðs, lög­
gjafarvalds og framkvæmdavalds, heldur
milli stjórnar og stjórnarandstöðu . Valdið
sé hið sama á þingi og í stjórnarráðinu .
Þorsteinn nefnir fjölmörg dæmi úr
þing­ og stjórnmálasögunni máli sínu til
stuðnings og til að benda á ýmsar bábiljur
í dægur­ og fjölmiðlaumræðum um störf
alþingis og stjórnmálalífið . Hann segir að
vanga veltur um hvort framkvæmdavaldið
stjórni alþingi eða öfugt skili í reynd litlu .
Aðal atriðið sé að sama pólitíska aflið ráði
í raun för, flokkarnir sem hafi meirihluta
á þingi og myndi ríkisstjórn fái umboð
þjóðar innar til að stýra þessum tveimur
stofn unum ríkisvaldsins .
Þorsteinn ræðir einnig um störf stjórn­
málaflokka og flokksaga . Hann segir að
dregið hafi jafnt og þétt úr honum eftir
1970 og rekur það meðal annars til þess
að prófkjör kalli ekki á sömu hollustu
við forystu flokka og áður . Í stað þess
að eiga framtíðarsetu sína á þingi undir
ákvörðunum kjörnefnda á vegum flokka
leiti frambjóðendur umboðs frá kjósendum
sjálfum í prófkjörum . Nú megi lýsa
flokksaga á þingi þannig að samflokksmenn
standi „yfirleitt saman í atkvæðagreiðslu á
Alþingi í öllum „meiri háttar málum““ .
Oft verður nokkuð uppnám í þjóðfélag­
inu þegar menn þenja sig yfir því að málþóf
sé á alþingi um eitthvert mál . Þorsteinn
Magnússon segir: „Málþóf er í reynd
inngreypt í umræðuhefð Alþingis . Það er
hluti af því að vera í stjórnarandstöðu að
leggja rækt við þessa hefð . Það skiptir ekki
máli hvaða flokkar eru í stjórnarand stöðu .
[ . . .] En þrátt fyrir langa „málþófshefð“ á
Alþingi hefur orðið málþóf verið nánast eins
konar „tabú“ eða bannorð innan þingsins
og minnir stundum á söguna um nýju fötin
keisarans .“
Þegar til þessa er litið ber einnig að hafa
í huga þá staðreynd að mun stærri hluta af
starfstíma alþingismanna er varið í þing­
salnum, á fundum þar frekar en á nefndar­
fundum . Þorsteinn segir: „Í reynd hefur
Alþingi verið það sem Helgi Bern ód us son,
skrifstofustjóri Alþingis, hefur kallað „salar­
þing“, öfugt við norska og sænska þingið
sem hann nefnir „nefnda­þing“ vegna þess
að áherslan þar er frekar á nefndastarfið en
starfið í þingsalnum .“
Þingsköpum var nýlega breytt með
fækk un nefnda og aukinni áherslu á opna
nefnd ar fundi . Því má velta fyrir sér hvort sú
breyt ing verði til þess að færa þunga þing­
starf nna meira úr þingsalnum í nefndirnar .
Það mun mjög ráðast af því hvernig haldið
verður á störfum nefndanna á fyrstu
misserum hinn ar nýju skipunar . Lofar þar
ekki góðu ef menn telja sér til dæmis fært
að drepa mál í nefnd eins og tillöguna um
að afturkalla lands dóms ákæruna á hendur
Geir H . Haarde .
Hér verður efni bókarinnar Þingræði á
Íslandi – samtíð og saga ekki rakið frekar .
Því skal fagnað að forsætisnefnd alþingis
réðst í útgáfu bókarinnar og fékk til þess