Þjóðmál - 01.03.2012, Blaðsíða 94

Þjóðmál VOR 2012 93
2011 á 200 . afmælisári Jóns Sigurðssonar
hlaut Páll Björnsson fyrir bókina: Jón forseti
allur? Táknmyndir þjóðhetju frá andláti til
samtíðar.
Páll Björnsson er dósent í nútímafræði
við Háskólann á Akureyri og í kynningu
á bókarkápu er sagt að hann hafi „einkum
fengist við rannsóknir á
þjóðerniskennd, frjáls lynd­
is stefnunni og viðhorfum
til kynjanna“ . Hann segir
að fyrstu hugmyndir sínar
um þessa bók hafi mótast
árið 2004 þegar hann
kenndi málstofu í sagnfræði
við Háskóla Íslands sem
nefndist „Jón Sigurðsson:
Lífs og liðinn“ og síðustu
þrjú ár hafi hann helgað
gerð bókarinnar mestallan
rannsóknartíma sinn .
Hann segir: „Málstofur sem
ég hef kennt við skólann,
einkum um þjóðerni og sjálfsmyndir, hafa
átt þátt í að dýpka skilning minn á efninu .“
Úrslitum um útgáfu bókarinnar hafi ráðið
að Afmælisnefnd Jóns Sigurðssonar undir
formennsku Sólveigar Pétursdóttur, fyrr­
verandi ráðherra og alþingismanns, hafi
veitt styrk til útgáfufélags bókarinnar,
Sögufélagsins . Félagið skipaði þriggja
manna ritnefnd vegna útgáfunnar og
sátu Guðmundur Hálfdanarson, Jón Karl
Helgason og Sigurður Gylfi Magnússon
í henni . Í eftirmála getur höfundur fjölda
manna sem komu að gerð bókarinnar .
Bókina, og verðlaunin sem höfundur
henn ar hlaut, má skoða sem hluta af bók­
inni, frásögninni um virðinguna sem Ís­
lend ingar hafa sýnt Jóni Sigurðssyni og
minningu hans frá því að hann andaðist árið
1879 . Verði rit í sama dúr skráð eftir 100 ár
kæmist höfundur þess ekki hjá því að beina
athygli að ástæðum þess að afmælisnefndin
2012 ákvað að tryggja útkomu bókar Páls
og að hún hefði hlotið viðurkenningu við
úthlutun bókmenntaverðlauna vegna ársins
2011 . Í anda bókar Páls þætti tíðindum sæta
að kona hefði skipað formennsku í afmælis­
nefndinni og auk þess hefðu tvær konur
setið í nefndinni sem tilnefndi bók hans
til verðlaunanna en þar
var Þorgerður Einars dóttir,
prófessor við Háskóla
Íslands, formaður .
Eins og áður segir hefur
Páll Björnsson fengist við
rannsóknir á „viðhorfum
til kynjanna“ og er það
þráður í bók hans að minna
lesanda hennar á hver er
hlutur kvenna á ólíkum
tímum Íslandssögunnar .
Hann bendir til dæmis á að
aðeins fimm konur, nánir
ættingjar Jóns og Ingi­
bjargar Einars dóttur, eigin­
konu hans, fengu að taka þátt hinni þaul­
skipulögðu líkfylgd hjónanna 4 . maí 1880 .
Hann segir:
„Líkfylgdin endurspeglaði og hnykkti
þannig á því hvernig valdinu var skipað
í samfélaginu og að því leyti minnti
jarðarförin á þjóðernislegar hátíðir á
meginlandi Evrópu á þessum tíma . Í þeim
var hreyfanleiki karla og áhrifaleysi kvenna
undirstrikað með því að karlmennirnir
fóru í skrúðgöngur og konur horfðu á .“
Þá lætur hann þess getið að aðeins konur
með aðgöngumiða hafi fengið að fara á
svalir Dómkirkjunnar til að fylgjast með
athöfninni, hafi hermenn af Ingólfi gætt
skrúðhúsdyranna og uppgangsins þaðan á
svalirnar .
Undir lok bókarinnar lýsir höfundur
niður stöðu könnunar sem hann lét gera
árið 2009 á viðhorfi til Jóns Sigurðssonar .
Hann segir: „Kannað var hvort munur