Þjóðmál - 01.03.2012, Qupperneq 95

94 Þjóðmál VOR 2012
væri á afstöðu kynjanna til Jóns og reyndist
hann ekki mælanlegur . Sú niðurstaða er
áhugaverð í ljósi þess að þeir sem koma
við sögu í þessari bók eru að miklum hluta
aðeins af öðru kyninu – karlkyni .“
Að niðurstaðan þyki áhugaverð kemur
lesanda sem ekki hefur lagt stund á
kynjafræði á óvart . Var við því að búast
að konur hefðu annað viðhorf til Jóns
Sigurðssonar en karlar? Er það svo að viðhorf
kvenna í samtímanum beri að meta með
vísan til þess hvernig staða kvenna var til
dæmis 1880? Taldi höfundur líklegt að það
sæti enn í íslenskum konum að þær hefðu
aðeins fengið að horfa á líkfylgd Ingibjargar
og Jóns en máttu ekki taka þátt í henni á
annan veg? Kynjafræðin virðist krefjast þess
að gripið sé til nýyrða því að í eftirmála
nefnir höfundur orðið „karlstaklinga“ til
sögunnar í stað einstaklinga til að árétta að
hugmyndaheimur Jóns Sigurðssonar hafi
einkennst af viðleitni til að „byggja upp
sjálfstæða einstaklinga „karlstaklinga“, og
búa til sameinaða þjóð“ .
Sé litið til baka yfir söguna með augum
nútímamannsins kemur margt einkennilega
fyrir sjónir og sú spurning hlýtur ávallt að
sækja á sagnfræðing hve oft hann eigi að
benda lesandanum á að margt hafi verið á
annan veg þá en nú . Síendurteknar ábend­
ingar um stöðu kvenna í bókinni um Jón
Sigurðsson gefa verkinu sérviskulegan blæ .
Raunar er töluvert um endurtekningar
að ræða í bókinni, einkum þegar lýst er
mannamótum þar sem minningin um Jón
er heiðruð .
Forvitnilegt er að lesa greiningu höfundar
á því hvernig Jón Sigurðsson kemur við
sögu í umræðum um helsta hitamál líðandi
stundar, spurninguna um aðild Íslands að
Evrópusambandinu . Páll segir að eitt elsta
dæmið um „notkunina á Jóni Sigurðssyni
í Evrópuumræðunni“ sé frá 17 . júní 1988
þegar Jón Sigurðsson, þáverandi dóms­,
kirkjumála­ og viðskiptaráðherra, flutti
hina árlegu hátíðarræðu á Hrafnseyri og
vitnaði til Jóns forseta þegar hann ræddi
um stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna sem
yrði ekki hvað síst háð miklum breytingum
í samstarfi Evrópuþjóðanna .
Ráðherrann vitnaði árið 1988 ekki í nein
sérstök orð Jóns Sigurðssonar máli sínu til
stuðnings . Það gerði Þorsteinn Pálsson,
þáverandi formaður Sjálfstæðisflokksins,
í 17 . júní­ræðu á Eyrarbakka árið 1989 .
Þorsteinn vitnaði í bréf Jóns forseta til
Jens bróður síns árið 1866: „Þú heldur að
einhver svelgi okkur . Látum þá alla svelgja
okkur í þeim skilningi að þeir eigi við okkur
kaup og viðskipti .“ Páll segir að um leið hafi
Þorsteinn minnt á að Evrópubandalagið
hafi „sett sér markmið um frjáls viðskipti og
samskipti á flestum sviðum“ . Íslendingar
ætluðu sér fyrst og fremst að verða „Íslend­
ingar í samvinnu frjálsra þjóða í Evrópu“ .
Þá er þess getið í bókinni að Davíð
Oddsson, þáverandi forsætisráðherra, hafi
í 17 . júní ræðu 1995 lofað baráttu Jóns
Sigurðssonar fyrir sjálfstæði landsins og
bætt við að innganga í Evrópusambandið
myndi þýða að staða alþingis yrði eins og
það var endurreist árið 1845 . Þá hafi hann
lagt áherslu á að „Jón forseti hefði ekki eitt
augnablik efast um tilverurétt þjóðarinnar“ .
Það sé þess vegna „þyngra en tárum taki,
þegar velmenntað og velmeinandi fólk er
uppfullt af vanmetakennd fyrir þjóðarinnar
hönd .“ Að vilja aðild að ESB jafngilti því
svikum við Jón forseta .“
Forvitnilegt er að bera þessa útleggingu
Páls saman við það sem Davíð sagði við fót­
stall styttu Jóns Sigurðssonar 17 . júní 1995:
„Í gamalgrónari löndum Evrópu sam­
bandsins eru deilurnar einnig harðvítugar .
Þeir, sem ákafastir eru Evrópu sinnar, vilja
ganga götu Evrópusamstarfsins á enda,
aðrir una glaðir við sitt eins og nú er, en
þriðji hópurinn vill snúa þróuninni við .