Tímarit Máls og menningar - 22.10.2002, Page 21

Dr. Magnús Þorkell Bernharðsson (f. 1966) kennir nútímasögu
Mið-Austurlanda og íslams við Hofstra-háskólann í New York.
Hann er höfundur bókar um þjóðernishyggju í Írak 1921–1941
sem kemur út á næsta ári hjá University of Texas Press.
bls. 21Dr. Magnús Þorkell Bernharðsson: Endurholdgun Íraks
landsins rati í ríkishirslur Vesturlanda er hann
lagður inn á einkareikninga í Sviss.
Saddam Hussein komst til valda árið 1979
og var í byrjun stjórnartíðar sinnar talinn dæmi-
gerður stjórnmálamaður í Mið-Austurlöndum.
Hann hafði til dæmis mikla þekkingu á við-
skiptahlið olíuiðnaðarins. Þess
vegna töldu Frakkar, Rússar,
Bandaríkjamenn og Bretar að
hann yrði góður og þægur sam-
starfsmaður sem myndi tryggja
að olían héldi áfram að flæða frá
Írak á þolanlegu verði. Eftir að
byltingin var gerð í nágrannarík-
inu Íran komst Hussein til frekari
metorða vegna þess að hann var
reiðubúinn að berjast gegn
Khomeini og írönsku stjórninni. Stríðið gékk þó
ekki eins vel og Hussein vonaði og brátt fór
hann að girnast olíulindir Kúveit í suðrinu. Hann
taldi sér trú um að Bandaríkjamenn hefðu gef-
ið sér grænt ljós til að ráðast inn í Kúveit og við-
brögð Bandaríkjanna komu honum því algjör-
lega í opna skjöldu. Enn er ekki ljóst hvort um
stórfelldan misskilning var að ræða milli Íraks
og Bandaríkjanna eða hvort Hussein hafi ein-
faldlega tekið málin í sínar hendur. En í kjölfar
árásarinnar á Kúveit var Hussein gerður að
pólítískum útlaga og er nú orðinn persónugerv-
ingur alls hins illa og jafnvel líkt við Adolf Hitler.
Útibú Bandaríkjanna í
Mið-Austurlöndum?
Bandaríkjamenn líta á Írak sem mikilvægan
hlekk í efnahagslegri og pólitískri keðju sinni,
rétt eins og Bretar litu á landið eftir fyrri heims-
styrjöldina. Írak er það land í heiminum sem
getur framleitt hvað mesta olíu. Frá sjónarmiði
Bandaríkjanna er stjórn Husseins óþægur ljár í
þúfu sem getur hamlað bæði framboði og
flutningi á olíu um Persaflóann. Þar af leiðandi
þarf að koma á nýrri stjórn í Írak að þeirra mati.
Rétt eins og Bretum var umhugað um öryggi
Indlands eru Bandaríkjamenn staðráðnir í að
koma á nýju stjórnarfari í Írak til að tryggja enn
frekar öryggi Ísraels. Hugsanleg gjöreyðingar-
vopn Íraka ættu erfitt með að rata til Bandaríkj-
anna en eiga þeim mun auðveldari aðgang að
skotmörkum í Ísrael. Á svipaðan hátt og Ind-
land hafði sérstöðu innan breska heimsveldis-
ins skipar Ísrael sérstaka stöðu í utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna og margir Bandaríkja-
menn líta á Ísrael sem einskonar útibú þeirra í
Mið-Austurlöndum.
Það sem gerir samlíkinguna milli Bandaríkj-
anna nú og Bretlands áður fyrr þó enn kald-
hæðnislegri er sú hugmynd um framtíðarstjórn
í Írak sem nýtur einna mestra vinsælda meðal
ráðamanna í Pentagon. Nái þeir að bola
Hussein frá völdum er ætlunin að endurlífga
konungsdæmi Hashimíta í Írak! Með öðrum
orðum: verið er að undirbúa jarðveginn fyrir að
Hasan, krónprinsinn í Jórdaníu, taki við stjórn-
velinum í Írak. Hasan hefur til að mynda sótt
fundi þar sem írakskir útlagar hafa hist en Fay-
sal I, fyrsti konungur Íraka, var afabróðir hans.
Rétt eins og Bretar vildu ekki gera upp á milli
hópa í Írak á sínum tíma sjá áhrifamiklir emb-
ættismenn í Bandaríkjunum mikinn hag í því að
leita út fyrir landsteinana og styðja Hasan sem
hugsanlegan arftaka Saddam Husseins. Hasan
yrði upplagður leppur fyrir Bandaríkjamenn því
hann yrði þeim ævarandi þakklátur og myndi
ekki gera neitt sem ógnaði öryggi Ísraels eða
hamlaði útflutningi á olíu. Það er alls ekki
óhugsandi að það yrðu fyrst og fremst banda-
rísk olíufyrirtæki á borð við Halliburton, sem
Dick Cheney varaforseti stjórnaði fyrir
skömmu, og önnur vel tengd fyrirtæki í Texas,
sem sæju um og fengju að njóta góðs af þeirri
umfangsmiklu uppbyggingu sem þarf að eiga
sér stað í olíuiðnaðinum að Saddam gengnum.
Enn á ný myndu Írakar því upplifa stjórn sem
ætti litla sem enga samleið með borgurum
landsins.
Þannig er sagan að endurtaka sig í Írak.
Pólítísk endurholdgun á sér stað á því svæði
sem af mörgum er talið vera
vagga siðmenningarinnar. Það er
heimsvaldastefnan – og allir henn-
ar fylgifiskar – sem er ráðandi og
mun ráða við Persaflóann.
Eftir 11. september
Flestir bjuggust við því að atburð-
irnir sem áttu sér stað 11. septem-
ber 2001 myndu gjörbreyta al-
þjóðastjórnmálum og þá sérstak-
lega stöðu og stefnu Bandaríkjanna gagnvart
Mið-Austurlöndum. En þegar öllu er á botninn
hvolft hefur lítið breyst ef frá er talin tilkoma
kjörorðsins „stríð gegn hryðjuverkum.“ Hvort
sem um er að ræða stefnumál Bandaríkja-
manna gagnvart Egyptalandi, Sádi-Arabíu, Íran,
Palestínu, Ísrael eða Írak eru viðhorf manna
þau sömu og 10. september 2001. Það er þess
vegna ljóst að Bandaríkjamenn hafa tekið fá
skref á þessu ári til að byggja upp farsæl og
friðsæl samskipti við íbúa Mið-Austurlanda.
Þess í stað eru þeir að undirbúa hergöngu inn í
Írak sem mun vekja frekari tortryggni gagnvart
stefnumálum þeirra. Það er hætt við því að olí-
unni, sem Bandaríkjamenn þrá og munu fá í
kjölfar árásarinnar, verði einnig varpað á eld
hatursins gegn Bandaríkjunum með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum.
Það er þess vegna
ljóst að Bandaríkja-
menn hafa tekið fá
skref á þessu ári til
að byggja upp
farsæl og friðsæl
samskipti við íbúa
Mið-Austurlanda.
Útlendingnum Faysal
var falið það verk-
efni að mynda heil-
stæða þjóð, sann-
færa hina nýju sam-
borgara sína um
réttmæti Íraks og
réttlæta (hina
vafasömu) skiptingu
valds og auðs.
19 Írak 17.10.2002 11:01 Page 21