Tímarit Máls og menningar - 22.10.2002, Blaðsíða 47

Kannski er Agatha Christie aftur að lýsa fyrri
ástinni í lífi sínu, af meiri alvöru og minni
beiskju í þetta sinn.
Dásamlegur dauði
Þó að David Hunter sé stórhættulegur fyrir
samfélagið á friðartímum er honum ekki alls
varnað. Hjá Agöthu Christie eru morðingjar ekki
alltaf vont fólk þó að þeir séu alltaf stórhættu-
legir og verðskuldi refsingu fyrir brot sín. Lynn
líkar ekki beinlínis illa við David þó að hún finni
annan mann í lokin enda vildi David henni aldrei
neitt illt; þvert á móti framdi hann morðið að
hluta hennar vegna. Jafnvel þó að sir Eustace
Pedler hafi reynt að drepa Anne Beddingfeld,
söguhetju The Man in the Brown Suit, lítur hún
á þau sem vini í sögulok og á erfitt með að
skýra fyrir sjálfri sér hvers vegna hann reyndi
að ráða henni bana. Hún skýrir það að lokum
með hræðslu:
Sir Eustace’s whole life was actuated by a
desire to be safe and comfortable. He had
an acute sense of self-preservation. And the
murder of Nadina removed certain inhi-
bitions. His actions did not represent the
state of his feeling towards me, but were
the result of his acute fears for his own
safety. (189)
Allt líf Sir Eustace stjórnaðist af þrá eftir ör-
yggi og þægindum. Honum fannst hann
þurfa að vernda sig og með morði Nadínu
hurfu ákveðnar hömlur. Það sem hann gerði
sýnir ekki tilfinningar hans gagnvart mér,
heldur var það vegna ákafrar hræðslu um
eigið öryggi.)23
Samt fyrirgefur Anne Sir Eustace. Ekki þarf þó
að vera að hún sé í þessu málpípa höfundar. Þó
að morðingjar fremji glæpi sína ekki endilega
vegna óvildar í garð fórnarlambsins gerir það
gjörðir þeirra ekki endilega betri.
A Murder is Announced (1950) er önnur af
eftirstríðssögum Agöthu Christie en í þeirri
sögu, Taken at the Flood, Mrs McGinty’s Dead
(1952) og After the Funeral (1953), rís hún
hæst sem raunsæishöfundur og samfélagsrýn-
ir. Í sögunni kynnumst við ungfrú Blacklock,
viðkunnanlegri konu sem lesandinn á auðvelt
með að samsama sig, ekki síst þar sem okkur
er sagt í upphafi að hún hafi tekið til sín bláfá-
tæka skólasystur sína, hina einföldu Doru
Bunner. Það sem ekki kemur fram er að þær
eru samsærismenn í blekkingarvef. Ungfrú
Blacklock, sem gegnir nafninu Letitia en er í
raun Charlotte systir hennar, hyggst næla sér í
arf sem þær systur hugðust eyða saman áður
en svo illa vildi til að systirin dó og missti af arf-
inum.
Þetta hljómar fremur eins og smávægilegt
bókhaldssvindl en stórglæpur. Glæpir vinda
hins vegar ósjaldan upp á sig. Áður en varir er
ungfrú Blacklock búin að fremja þrjú morð og
það fjórða er í vændum. Samt lýsir ungfrú
Marple henni sem vænni konu:
„. . . She was actually a kindly affectionate
creature.“
„That’s an odd description of a murderess,“
said Edmund.
„I don’t know that it is,“ said Miss Marple.
„Weak and kindly people are often very
treacherous. And if they’ve got a grudge
against life it saps the little moral strength
that they may possess.
„Letitia Blacklock, of course, had quite a
different personality. [. . . ] She was a woman
of great integrity who found – as she put it
herself – a great difficulty in understanding
how people couldn’t see what was disho-
nest. Letitia Blacklock, however tempted,
would never have contemplated any kind of
fraud for a moment. (249–50).
(„. . . Hún var raunar góð og elskuleg mann-
eskja.“
„Það er einkennileg lýsing á morðingja,“
sagði Edmund.
„Það er ég ekki svo viss um,“ sagði fröken
Marple. „Veiklynt og góðlynt fólk er oft mjög
svikult. Og hafi lífið reynst því erfitt hefur
það oft þau áhrif að siðferðisstyrkur þess
dvínar.
Að sjálfsögðu var Letitia Blacklock allt önnur
manngerð. [. . . ] Hún var mjög heiðarleg kona
sem átti – eins og hún sagði sjálf – mjög
erfitt með að skilja ef fólk sá ekki að eitthvað
var óheiðarlegt. Letitia Blacklock hefði aldrei
nokkru sinni látið sér til hugar koma að
blekkja nokkurn mann, þó svo freistingin
hefði verið mikil).24
Ungfrú Marple kemur hér að lykilatriði í hug-
myndum Agöthu Christie um eðli illskunnar.
Morðingjar eru ekki grimmari en annað fólk en
skortir siðferðisvitund. Ungfrú Blacklock er
góðviljuð en veiklunduð kona og það verður
henni að falli, eins og fram kemur í samræðum
ungfrú Marple og prestsins í þorpinu:
„. . . One forgets how human murderers
are.“
„I know,“ said Miss Marple. „Human. And
often very much to be pitied. But very dan-
gerous, too. Especially a weak, kindly
murderer like Charlotte Blacklock. Because,
once a weak person gets really frightened,
they get quite savage with terror and
they’ve no self-control at all.“ (261–62)
(„. . . Maður gleymir því hve mannlegir morð-
ingjar eru.“
„Ég veit það,“ sagði fröken Marple. „Mann-
legir. Og oft mjög brjóstumkennanlegir. En
einnig mjög hættulegir. Ekki síst veiklyndir,
góðgjarnir morðingjar eins og Charlotte
Blacklock. Því ef veiklyndur maður verður
verulega hræddur verður hann oft viti sínu
fjær af skelfingu og missir alla stjórn á sér.“)25
Í stuttu máli sagt er meiri ástæða til að óttast þá
veiku en hina sterku, ef þeir láta spillast. Ung-
frú Marple er ekki illa við ungfrú Blacklock en
hún hlífir henni samt ekki. Því að á bak við öll
morðin liggur ágirnd og heift í garð tilverunnar:
She was quite a kindly woman. What she
said at last in the kitchen was quite true. ‘I
didn’t want to kill anybody.’ What she
wanted was a great deal of money that
didn’t belong to her! And before that desire
– (and it had become a kind of obsession –
the money was to pay her back for all the
suffering life had inflicted on her) – everyt-
hing else went to the wall. People with a
grudge against the world are always danger-
ous. They seem to think life owes them
something. (264)
(Hún var í rauninni brjóstgóð kona. Það sem
hún sagði þarna í eldhúsinu að lokum var al-
veg satt. „Mig langaði ekki að myrða neinn.“
Hana langaði einungis í mikil auðæfi sem til-
heyrðu henni ekki með réttu! Og fyrir þeirri
löngun – (og hún var orðin eins konar árátta
– peningarnir áttu að bæta henni allar þær
þjáningar sem lífið hafði fært henni) – varð
allt annað að víkja. Þeir eru ætíð hættulegir
sem finnst lífið hafa leikið sig grátt. Þeim
finnst lífið eiga þeim skuld að gjalda.)26
Seinustu morð ungfrú Blacklock eru framin í
hálfgerðu æði. Blíð og góð kona um sextugt er
orðin stórhættulegt meindýr vegna skorts á
siðferðisstyrk. Samt er óhugnanlegasta morðið
í sögunni þegar ungfrú Blacklock myrðir ungfrú
bls. 47Ármann Jakobsson: Eðli illskunnar
42 Agatha Christie 17.10.2002 11:06 Page 47