Tímarit Máls og menningar - 22.10.2002, Síða 45

[. . . ] I hate being involved“ (36–37) (sem vill
einfalt líf [. . . ] mér líkar illa að láta blanda mér í
mál).12 Bæði í dagbókum sínum og þar sem
hann kemur fram í frásögn annarra tekst hon-
um að slá svo á tortryggni lesenda að hann
verður smám saman sá seinasti sem þeir
gruna um græsku. Jafnvel þegar Anne loksins
skilur hvað dylst á bak við afvopnandi sjarma
hans og hreinskiptni á hún erfitt með að trúa
því:
„. . . Neither of those two have half the
brains that I have. I’m such an easy person
to underestimate.“
I think he was right about that. Although I
knew well enough the kind of man he was
and must be, I could not bring myself to
realize it. He had tried to kill me on more
than one occasion, he had actually killed
another woman, and he was responsible for
endless other deeds of which I knew not-
hing, and yet I was quite unable to bring
myself into the frame of mind for appreciat-
ing his deeds as they deserved. I could not
think of him as other than our amusing, geni-
al travelling companion. I could not even feel
frightened of him . . . (172)
(„. . . Hvorugur þeirra hefur hálfa greind á við
mig. Það er svo auðvelt að vanmeta mig.“
Ég held að hann hafi haft á réttu að standa
þar. Þó að ég vissi mætavel hvers konar
maður hann var og hlaut að vera gat ég ekki
látið mér finnast það. Hann hafði reynt að
myrða mig oftar en einu sinni, hafði myrt
aðra konu, og var ábyrgur fyrir óteljandi ill-
virkjum öðrum sem ég vissi ekkert um, og
þó gat ég ekki fengið mig til að hugsa um
hann eins og hann átti skilið. Ég gat ekki
hugsað um hann nema sem skemmtilegan
og hressan ferðafélaga. Ég gat ekki einu
sinni verið hrædd við hann . . . )13
Sir Eustace Pedler minnir Anne á erkiþrjótinn
sjarmerandi Long John Silver úr Gulleyju Ro-
bert Lewis Stevensons og er eflaust byggður á
honum að hluta, auk þess sem hann mun vera
eina persóna Agöthu Christie sem á sér rót í
kunningja hennar.14 Stevenson gat ekki hugsað
sér að skilja Long John Silver eftir í klóm rétt-
vísinnar og eins lætur Agatha Sir Eustace kom-
ast undan, fellur eins og aðrir fyrir sjarma eigin
glæpamanns. Það er fátítt að hún sé svo veik
fyrir eigin morðingjum.
Morðingjar Agöthu Christie eru gjarnan sá
seinasti sem lesendur grunar og þar beitir hún
stundum sama bragði og í tilviki frú Badcock.
Athyglin er látin beinast að því fólki sem oftast
er talið merkilegast í samfélaginu en við lítum
framhjá þeim sem máli skipta. Þegar lávarður-
inn og lafðin af setrinu eru nærri tökum við ekki
eftir lækninum eða húshjálpinni. Við erum ekki
heldur tilbúin til að trúa því að börn geti framið
glæpi og helst ekki gamalt fólk. Í ævintýrum og
öðrum einföldum frásögnum er yfirleitt vitur
hjálparmaður og hann getur ekki verið and-
stæðingurinn (morðinginn). Eða hvað? Tupp-
ence setur einmitt Sir James Peel Edgerton í
það hlutverk í The Secret Adversary og trúir
honum fyrir flestu sem máli skiptir og þau vita.
Í svipuðu hlutverki er Honoria Waynflete í
Murder is Easy (1939). Þar beinast allar grun-
semdir rannsakenda að hinum háværa geðofsa-
manni Easterfield lávarði sem er sannfærður
um að öllum sem snúast gegn honum hegnist
fyrir. Það er ekki fyrr en nálægt sögulokum að
ungfrú Waynflete sýnir rétt andlit sitt eða öllu
heldur hlátur:
„And then Miss Waynflete laughed. It was a
horrible laugh, soft and musical and ladylike
and quite inhuman“ (204) (Þá hló Honoria
Waynflete. Það var hryllilegur hlátur: mjúkur,
klingjandi frúarhlátur og fullkomlega
ómennskur)15
Lesendur eru ófúsir að sjá gamla gráhærða
hefðarkonu fyrir sér sem morðingja og þar að
auki hefur ungfrú Waynflete fyrst og fremst
komið við sögu sem konan á bókasafninu sem
býr í litlu húsi sem líkist dúkkuhúsi. Fráleitt virð-
ist að hún tengist morðunum sem framin hafa
verið í Wychwood og því er eðlilegt að hún
verði trúnaðarmaður rannsakendanna. En útlit
og fas hennar eru blekking ein. Hún virðist mun
eldri en Easterfield lávarður en er í raun álíka
gömul, var trúlofuð honum en missti bæði
kærastann og nánast allar eignir sínar og hefur
dreymt um hefnd í mörg ár. Hefndin er jafn
fáguð og í Towards Zero: Hringurinn er látinn
þrengjast um Easterfield lávarð og ungfrú Wa-
ynflete ætlar þar að auki að tryggja að hann
verði álitinn sinnisveikur og lokaður inni á geð-
sjúkrahúsi. Þess vegna hefur hún myrt alla sem
hefur sinnast við lávarðinn. Raunar er Easterfi-
bls. 45Ármann Jakobsson: Eðli illskunnar
Það var hryllilegur hlátur: mjúkur, klingjandi frúarhlátur og
fullkomlega ómennskur
42 Agatha Christie 17.10.2002 11:06 Page 45