Félagsbréf - 01.07.1962, Síða 29

FÉLAGSBRÉF
25
það sker úr um þekkmgu og þroska
manna á fullorðinsárunum — og það
ekki aðeins um huglæg viðfangsefni,
heldur líka hagræn og tæknileg, hvort
þeir að loknu skólanámi halda áfram
að afla sér fræðslu og fylgjast með á
vettvangi skáldskapar og lista.
Um mikilvægi þess, hvort börn lesa
eitthvað um fram lögskylt efni og hvers
konar rit þau lesa — og sama á auð-
vitað við um unglinga á gelgjuskeiði
— vil ég hér skírskota til eins hins
afdráttarlausasta vitnisburðar, sem ég
hef séð, en hann er að finna á blaðsíðu
11 í sjálfsævisögu dr. Hannesar Þor-
steinssonar. Þar segir hann svo, þá er
hann liefur skýrt frá því, að hann hafi
10—-12 ára fengið lánað á efsta bæ í
sveit sinm, Hólum í Biskupstungum,
11. bindi Lærdómslistafélagsritanna
með prestatali Hannesar biskups Finns-
sonar yfir Skálholtsbiskupsdæmi:
„Man ég það, að ég hljóp sem fæt-
ur toguðu heimleiðis með bókina í
barminum, og er heim kom fékkst ég
ekki til að borða (hef víst heldur ekki
verið svangur), heldur fór í smíðahús
föður míns til að vera ótruflaður, stóð
þar við hefilbekkinn langa lengi í
hörkukulda, því að þetta var um vet-
ur, og þuldi og þuldi prestalistann í
])ókinni, en fólkið varð alveg hissa,
hvernig á þessu hátterni mínu stæði,
og skildi ekkert í því. Hafði ég bók
þessa alllengi undir höndum og lærði
held ég prestaraðirnar allar utanað
með ártölum öllum, og hef ég lítt
gleymt því síðan. Ég get þessa atviks
af því, að þetta voru hin fyrstu kvnni,
er ég hafði af mannfræði (personal-
historie) á prenti, og mér er nær að
ætla, að þetta 11. hindi Lærdómslistafé-
lagsritanna hafi vakið hjá mér þann á-
huga á þessum fræðum, sem ég hef lagt
mesta stund á alla ævi mína síðan og
verið hafa mér hjartfólgnust. En svo
hef ég einnig hugsað mér, að hefði ég
í þess stað fengið einhverja aðra bók,
t.d. orðabók eða málfræði, reiknings-
bók o.s.frv., þá hefði nám mitt einmitt
hneigzt í þá átt. Ég þykist sannfærður
um og hef enda veitt því eftirtekt, að það
skiptir afarmiklu, hvers konar bækur
komast jyrst í hendur námfúsum ungl-
ingi. Hugurinn er þá svo opinn fyrir
áhrifum, og unglingurinn drekkur í sig,
eins og þyrstur maður, þann fróðleik,
sem hann á fyrst kost á að kynnast,
því að „smekkurinn, sem kemst í ker,
keiminn lengi eftir ber.“
2.
Börn og unglingar í sveitum landsins
á síðasta áratugi 19. aldar og þeim
fyrsta á þessari öld, áttu ekki völ á
ýkja fjölbreyttu lesefni og langflest
engu, sem sérstaklega væri þeim ætlað.
En svo sem þorra lesenda minna er
kunnugt, ef ekki af eigin raun, þá af
lestri eða munnlegum frásögnum, var
tíðkað í sveitinni í þann tíð að kveða
rímur eða lesa sögur á kvöldvökum,
og annað veifið var gert hlé á kveð-