Félagsbréf - 01.06.1963, Blaðsíða 28

blöðum, t.a.m. Það er svo margt, ef
að er gáð — Þú stóðst á tindi ■—- Þið
þekkið fold með blíðri brá — Nú er
vetur úr bæ — Allt þetta lærðum við
ósjálfrátt og það var alis staðar sungið.
Jónas var skoðaður sem óviðjafnanlegt
skáld.“ Þegar Benedikt Gröndal kom
til Kaupmannahafnar, fengu þeir
Konráð og Brynjólfur hann til að
skrifa upp kvæði Jónasar undir prent-
un, og fyrstu kvæði Gröndals birtust
í síðasta árgangi Fjölnis. „Og hef jeg
sjálfsagt verið undir áhrifum Jónasar
eða þeim kvæðum hans, sem eru þýdd
eða líkt eftir Heine.“
Konráð Gíslason og Brynjólfur Pét-
ursson tóku sér fyrir hendur að gefa
út ljóðmæli Jónasar að honum látnum.
Bókmenntafélagið keypti síðan af þeim
útgáfuna, enda þótt embættismenn-
irnir í Reykjavíkurdeildinni væru á
móti því. Nokkur hluti upplagsins
brann, svo að fyrsta útgáfan er nú
orðin mjög sjaldgæf bók, en með þess-
ari útgáfu var ísinn brotinn. Áhrifa
frá kvæðum og sögum Jónasar tók
nú að gæta hjá hinum ungu skáldum,
og það er ekki laust við öfund hjá
Gísla Brynjólfssyni, þegar hann segir
frá ^)ví í dagbók sinni, að hann hafi
sýn't Konráði Gíslasyni kvæði eftir sig,
og Konráð hafði álitið, „að „vonar-
stjarna“ væri tekið einhversstaðar úr
kvæðum Jónasar, rétt einsog hann
hefði einkarétt til að taka úr Sólar-
ljóðum etc. Samtíðamenn hans hér
álíta öngan skáld nema hann, og það
er náttúrlegt, því það er aðeins hjá en-
um ungu, sem sá ungi má búast við
hluttekningu.11
Matthías Jochumsson var um ferm-
ingaraldur og smali á Kvennabrekku,
þegar ljóðmæli Jónasar komu fyrst í
hendur hans. Það var selráðskonan,
fátæk ekkja, Guðný Gísladóttir, sem
lánaði honum bókina, meðan hún var
að mjólka ærnar, og þar lærði Matt-
hías kvæðið Fjallið Skjaldbreið á
einni klukkustund á kvíaveggnum.
Þar urðu fyrstu kynni þessara tveggja
völunda íslenzkrar tungu, annars lífs,
hins liðins.
Gestur Pálsson komst svo að orði
í fyrirlestri sínum um „Nýja skáldskap-
inn“: „Samtíma Jónasi Hallgrímssyni
var enginn maður uppi í öllum heimi,
sem hefur haft jafn mikil og jafn iang-
vinn áhrif á skáldskap þjóðar sinnar
og hann,“ — og síðan bætir hann við
og segir: „Mestur hlutinn af allri ís-
lenzkri lýrík allt fram á þennan dag,
stendur svo að segja á öxlunum á Jón-
asi Hallgrímssyni.“ Hér er vissulega
sterkt til orða tekið, en engu að síður
munu þessi ummæli ekki sönnu fjarri,
á þeim tíma, sem þau voru töluð. Þeg-
ar Gestur hélt þennan fyrirlestur, voru
fjórir áratugir liðnir frá andláti Jón-
asar, ljóðmælin höfðu verið í höndum
])jóðarinnar tveim árum skemur. Sjálf-
ur var hann horfinn af sjónarsviðinu,
svo að hann skyggði ekki lengur á
kvæðin, og misræmið milli lífs og
ljóða lá ekki lengur eins og nakið
sverð milli þeirra og lesandans.
Gestur Pálsson var fylgjandi raun-
sæisstefnunni í bókmenntum, en þrátt
fyrir það er dómur hans um kveð-
skap Jónasar, hins rómantíska skálds,
furðu laus við alla hlutdrægni. Sjálf-
sagt veldur hér nokkru um, að skáld-
skapur Jónasar stóð að sumu leyti nær
24 FliLAGSBRÉF