Félagsbréf - 01.06.1963, Blaðsíða 29

raunsæisskáldskapnum en annar róman-
tískur skáldskapur íslenzkur. Síðan
Gestur mælti þeissi orð, hafa litlax
breytingar oröið á stöðu Jónasar í
íslenzkum bókmenntum, enda þótt
margt af því, sem talið er til ljóðlist-
ar á íslandi, lúti öðrum lögmálum en
ríkti í ljóðagerð hans, og enn er list
hans í fullu gildi, ófölskvuð eins og
vorblóm.
En hvert var viðhorf Jónasar sjálfs
til kveðskapar síns? Þeirri spurningu
verður tæpast svarað með neinni vissu.
Þyngstu rökin fyrir því, að hann hafi
ekki lagt mikla rækt við skáldskap
sinn, er sú staðreynd, að mikill meiri
hluti kvæða hans eru tækifæriskvæði,
ort af ákveðnu tilefni eða jafnvel eftir
pöntun, þó að nefna megi undantekn-
ingar og þær ekki af lakara taginu
eins og t.d. Fjallið Skjaldbreið. Eng-
um getum verður að því leitt, hve til-
vera Fjölnis hefur fætt af sér mörg af
kvæðum Jónasar. Vinir hans biðja
hann aftur og aftur um kvæði, þegar
á að fara að prenta ritið, og ekki er a3
efa, að hrósyrði þeirra hafa glatt hann
og verið honum hvatning að yrkja.
Mér er nær að halda, að það hafi öðr-
um þræði verið hugsýki hins sjúka og
klæðlitla skálds, sem lagði honum á
tungu ljóðlínur eins og þessar:
Veit ég, aS stultri stundarbiS,
stejin mín engir jinna.
En eitt er víst: gleðin og birtan voru
honum nauðsynlegar til þess, að hann
gæti ort. I síðasta bréfi hans, sem
varðveitt er, skrifuðu rúmum mánuði
áður en dauðinn knúði dyra, gætir
sarsauka hjá honurn, vegna þess að
honum finnst kvæði sín vanmetin.
Þetta er eitt af þeim fáu skiptum, sem
hann talar um ljóð sín, og honum
farast orð á þessa leið: (Bréfið er til
Þórðar Jónassonar, 21. apríl 1845.)
„Þú baðst um fleiri kvæði; það sit-
ur á ykkur, sem lastið allt, sem
ég geri, þegar nafnið mitt stendur ekki
undir því! Ég hefi samt enn þetta
árið gert það löndum mínum til léttis
og þóknunar og skilningsauka mál-
anna, að setja merki undir þau kvæði
mín, sem koma í Fjölni; þau eru
hvorki mörg né mikilvæg. Lægi altént
vel á mér, gæti ég sjálfsagt ort betur.“
Það var ekki gjöf sorgarinnar, sem
gjörði Jónas að skáldi, eins og Ibsen
lætur Játgeir skáld segja um sjálfan
sig, heldur birtan og sólskinið. Hann
var skáld morgunroðans í þjóðlífi ís-
lendinga. Þrátt fyrir dapurlega ævi og
þá staðreynd, að liann fann, að hann
gat ekki lifað. Konráð Gíslason sagði
samt um hann látinn, að slíkir menn
lifðu margar sælustundir, og enda þótt
hann hafi ekki getað sýnt til full-
nustu, hvað í honum bjó, hefur það,
sem hann skildi eftir, nægt til þess að
vefja minningu hans fegurra ljósi en
flestra eða allra annarra íslendinga.
Vinsældir hans sem skálds urðu því
meiri sem kveðskapur hans varð þjóð-
inni kunnari. Hann var skáld nýrra
tíma og í andstöðu við kyrrstöðu sam-
tímans, og þjóðin sjálf var tæpast
komin svo langt á þroskabraut sinni,
að hún gæti metið skáldið rétt. Það
varð ekki fyrr en allt var komið í
kring og hann horfinn af sjónarsvið-
inu.
FÉLAGSBRÉF 25