Félagsbréf - 01.06.1963, Blaðsíða 49

samsekt allra manna um mannleg brot.
Hið prýðilega erindi þessara höfunda,
„boðskapur“ þeirra, skiptir sem sagt
öldungis engu máli; hitt skiptir máli
að báðir eru þeir mestu galdrameistar-
ar í leikhúsinu, geta fengið erindi
sínu óvæntan og yfirþyrmandi búning.
Durrenmatt er trúlega meiri tækni-
meistari þessara tveggja; hann er líka
kaldrifjaðri; og ástæðulaust sýnist
mér að halda hann eins mikinn
hugsuð og heimspeking og hann vill
sjálfur vera láta (sbr. athugasemdirn-
ar). Frisch er mannlegri, hann seilist
til nálægari, jarðneskari vandamála.
Og hvað sem möguleikum verkanna líð-
ur lánaðist sýningin á Andorru (Þjóð-
leikhúsið; leikstjóri Walter Firner)
miklu betur; hún var með öllu sann-
færandi og í heild einhver hin minnis-
stæðasta sem hér hefur sézt um
sinn; enn sannaðist að undir nógu
næmri og nákvæmri stjórn geta leik-
arar Þjóðleikhússins skilað stórvirkj-
um. Gunnar Eyjólfsson vann hér enn
eitt Ieikafrekið í hlutverki Andra;
hann hefur verið sannkallaður máttar-
stólpi Þjóðleikhússins í vetur ásamt
með Guðbjörgu Þorbjarnardóttur; hún
og Valur Gíslason (Móðirin og Kenn-
arinn) skiluðu líka sínum hlut með
ágætum. Hins vegar réð Kristbjörg
Kjeld ekki við hlutverk Barblinar,
skilaði hvorki hinum holdlega, ástríðu-
fulla þætti persónunnar, né hinum
andlega, upphafna (lokaatriðið). Þetta
spillti einkum atriðunum með Bessa
Bjarnasyni (Hermaðurinn), og raunar
samleik þeirra Gunnars þótt hann túlk-
aði ágætlega allar geðsveiflur Andra,
barnslega einlægni hans, ást hans,
sakleysið, þróun hans til hins fékæna,
fráhrindandi „júða“. Minnilegastur er
þó hinn fágaði, grimmúðugi heildar-
svipur leiksins; hópatriðin voru yfir-
leitt mjög vel af hendi leyst og skil-
merkilega aðgreint hið tvíþætta hlut-
verk aukapersónanna, að vera þátttak-
endur í Leiknum og „vitni“ hans eftir
á; allt yfirbragð sýningarinnar bar vott
natinni og nákvæmri innlifun í verkið.
Fólkið í Andorru er ekki lifandi
fólk, ekki af holdi og blóði; eða öllu
heldur: það er aðeins einhliða mynd
fólks, persónugervingar. Þetta á jafn-
vel við um aðalpersónur verksins,
Andra, Barblin, foreldrana; þau eru
séð í samhengi „kenningar“ höfund-
arins, ekki sem lifandi, sjálfstæðir
einstaklingar fyrst og fremst. Sjálfur
söguþráðurinn er af einfaldasta tagi með
launbarneign og systkinaást sem uppi-
stöðu; á þessum reyfaraforsendum ger-
ist harmleikur verksins. Þessi gerð
leiksins veikir hann óneitanlega fyrir
manni þegar hin yfirþyrmandi áhrif
sýningarinnar eru liðin hjá. Sama gildir
og í enn ríkari mæli um Eðlisfræðing-
ana; þar eru persónugervingarnir
ýktir, og öfgarnar undirstrikar höf-
undur með hvers kyns bellibrögðum.
Hér er söguþráðurinn glæfralegur
reyfari og leiklausnin leynilögreglu-
sögunnar; sú tilviljun sem Diirren-
matt skírskotar til í athugasemdum
sínum við leikinn er hin útreiknaða
„tilviljun“ reyfarans þar sem öllu
verður að skipa í mynztur. Það sem
úrslitum ræður um áhrifamátt þess-
arar hugarleikfimi, eins og Andorru
að sínu leyti, er sviðsýn höfundarins,
hæfileiki hans að „yrkja með sviðinu“;
FÉLAGSBRÉF 45