Félagsbréf - 01.06.1963, Blaðsíða 26

AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
Samtíðardómar
um Jónas Hallgrímsson
Mörgum þeim, sem nú lifa og lesa
kvæði Jónasar Hallgrímssonar, mun án
efa þykja það kynleg saga, að Ijóðum
hans hafi ekki verið tekið tveim hönd-
um, jafnskjótt og þau komu fyrir augu
íslenzkra lesenda, að þeim hafi ekki
verið ljóst, að með þeim var „runninn
ný öld yfir bókmenntir íslands; yfir
ísland sjálft“, eins og Halldór Kiljan
Laxness segir í forspjalli að síðustu
útgáfu kvæða Jónasar. Því miður eru
fáar heimildir um þann dóm, sem kvæð-
in hlutu í fyrstu. Þau bárust hér til
lands prentuð á lausum blöðum og svo
í Fjölni, og ekki er að efa, að svo
óvinsælt rit sem Fjölnir hefur verið
illa til þess fallið að afla skáldinu og
kvæðum hans vinsælda. Flestir framá-
menn þjóðarinnar höfðu horn í síðu
ritsins, og í augum þeirra var Jónas
ekki annað en drykkfelldur og emb-
ættislaus ráðleysingi, enda segir
Gröndal í Dægradvöl, að kerling ein
hafi lofað guð, þegar hún frétti, að
hann væri dáinn, og Gröndal ber ekki
óvandaðri mann en Jón Guðmundsson
fyrir sögunni.
Einn fyrsti dómur um kveðskap
Jónasar, sem með nokkrum líkum má
telja, að eigi sér sögulegar rætur, eru
ummæli Bjarna Thorarensens, er hann
hafði lesið kvæðið Gunnarshólma og
sagt, að sér mundi bezt að hætta
að yrkja. Og þegar fundum þeirra
Jónasar bar saman í Reykjavík snemm-
sumars 1841, segir sagan, að þá hafi
Bjarni klappað á öxlina á Jónasi og
sagt: „Þegar ég dey, verður þú eina
þjóðskáldið okkar, Jónas minn“. Margt
bendir til, að þessi saga sé að minnsta
kosti eitthvað brengluð. Þeir Jónas og
Bjarni þúuðust ekki. Sigurður Guð-
nnindsson skólameistari segir, að mál-
farið á sétningunni sé líkara orðfæri
Jónasar en Bjarna, en það þarf ekki
að sanna, að sagan sé uppspuni, þó að
hún sé komin til okkar með orðalagi
Jónasar.
í yfirlýsingu, sem Steingrímur hisk-
up Jónsson gaf í sambandi við um-
sókn Jónasar um prestakall, getur
hann þess, m.a., að Jónas sé „et poe-
tiskt Geni“ og hafi sýnt það bæði á
íslenzku og dönsku máli. Þessi yfir-
lýsing Steingríms hefur sennilega fylgt
umsókn Jónasar um Reykholt árið
1839.
Fyrstu ummæli Gríms Thomsens um
kveðskap Jónasar voru ekki eins lofsarn-
leg. Benedikt Gröndal segir í Dægra-
dvöl, að Grímur hafi sí og æ haft á vör-
unum um þá Bjarna og Jónas: „Bjarni
22 FÉLAGSBRÉF