Stjórnartíðindi fyrir Ísland: B-deild - 01.12.1877, Side 99

Stjórnartíðindi B 16.
93
1877
Stjórnarbrjef op; auglýsingar.
— Brjef ráðgjafans fyrir ísland til landshöfðingja um byggingu pjóðjarða.
— í álitsskjali því, sem hingað barst með þóknanlegu brjefi yðar herra landshöfðingi, frá
12. okt. f. á., hefir nefnd sú, er skipuð var með allrahæztum úrskurði 29. okt. 1875 til
að semja ný skattalög m. m., í IX. kafla gjört að umtalsefni, hverjum reglum fylgja skuli
um byggingu þjóðjarða á íslandi.
Nefndin liefir í því efni sjerstaklega vakið athygli á, liversu ólíkt jarðagjöld sjeu reiknuð
í ýmsum hjeruðum landsins og ýmsum umboðum, og sýnt fram á með yíirliti, er hún
liefir samið í því skyni, þvílíkan halla landssjóðurinn bíði af því, að jarðagjöldin eru tekin
eptir öðrum reglum í suður- og vesturumdœminu, en í norðurumdœminu, þar sem nú
víðast er fylgt þeirri reglu, er nefndin álítur rjetta, að meðalverð allra meðalverða ræður
útreikningi jarðagjaldanna.
Til að koma á meiri jöfnuði í þessu efni og jafnframt að auka tekjur landssjóðsins
hefir nefndin auk þess stungið upp á: 1. að undanþágur þær og eptirgjafir, sem að und-
anförnu liafa verið veittar í afgjöldum þjóðjarða, verði afnumdar, og 2. að jafnóðum og á-
búðin losnar á þessum jörðum, þá verði þær byggðar með hinu forna landauragjaldi þeirra
eptir meðalverði allra meðalverða.
Nú hafið þjer, herra landshöfðingi, álitið það hagkvæmt, að afnema þær undanþágur
og eptirgjafir í jarðagjöldunum, sem á ýmsum tímum hafa verið veittar öllum jörðum í
sumum umboðum, án tillits til, hvort þörf hefir verið á eptirgjöfinni fyrir sumar hverjar
þessara jarða, heldur eingöngu af því, að flestir leiguliðarnir voru fátcekir og áttu örðugt
með að greiða áskilin eptirgjöld í peningum eða landaurum, reiknuðum eptir meðalverði allra
meðalverða, og látið þá skoðun í Ijósi, að afnám eptirgjafanna ætti að eiga sjer stað að
þeirn tíma liðnurn, sem þær voru veittar fyrir, eða að því leyti eptirgjöíinni sje heitið nú-
verandi leiguliða í byggingarbrjefinu fyrir ábúðartíma hans, undir eins og jörðin losnar
úr bygg'ingu, og sömuleiðis muni það vera hagkvæmt, að öll jarðagjöld verði eptirleiðis
áskilin í peningum eptir meðalverði allra meðalverða.
Út af þessu skal eigi látið undan falla að athuga það, er nú segir:
pað hefir ekki verið ráðgjafanum alveg ljóst, hvernig ofannefndar tillögur nefndarinnar
á að skilja. pað verður sem sje ekki betur sjeð, en að fyrri tillagan annaðhvort sje ó-
þörf eða hún sje í nrótsögn við síðari tillöguna, því þegar eldri undanþágur eru afnumdar
virðist verða að greiða gjöldin undir eins eptir almennum reglum, o: eptir meðal-
verði allra meðalverða, en aptur er í síðarnefndri tillögu gjört ráð fvrir, að breytingin
kornist á smátt og smátt, jafnóðum og jarðirnar losna. par sem þjer, herra lands-
höfðingi, því næst ætlist til, að afgjaldslinunin falli niður við lok þess árabils, er hún
var veitt fyrir, með því að synjað verði að lengja liana, en verði annars eigi afnumin fyr en
við ábúanda skipti, skal við það athugað, að slík linun í eptirgjaldi um tiltekið tímabil
hefir ekki verið veitt með konungsúrskurðum nema umboðunum í vesturumdœminu, en
þegar til þess er litið, að eptirgjaldslinun þessi hefir stöðugt síðan 1842 undantekningar-
laust verið veitt aptur og aptur í 3, 4, og 5 ár í einu, og að hlutaðeigandi leiguliðar því
sjálfsagt ætla upp á, að því muni fram fara, að minnsta kosti meðan kringumstœðurnar
ekki brevtast, og sjálfsagt opt hafa tekið jarðirnar á leigu einungis í því trausti, enda þótt
ekkert berlegt loforð sje um það í byggingarbrjofinu, þykir ráðgjafanum það vafasamt,
hvort tilhlýðilegt sje að liækka jarðagjöldin um ábúðartíma þeirra leiguliöa, sem nú eru á
jörðunum, enda þótt ýmsir þeirra kynnu að vera fœrir um að greiða hærri eptirgjöld. Apt-
Hinn 17. jtilí 1877.
8*
22. maí.