Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Síða 24

VII.
Tsjekhov eignaðist snemma marga ákafa aðdáendur. Þegar blaðamenn
líktu honum við annan höfund nú gleymdan, rauk vinur hans
Glígorovítsj upp sárreiður og sagði: „Sá gaur er nú ekki verður þess að
kyssa fótspor þeirrar veggjalúsar sem beit Tsjekhov!" (Tsjúkovskí, 444).
En Tsjekhov var sjálfur ekki í sínum aðdáendahóp. Fáir höfundar
fara jafnóvirðulegum orðum og hann um eigin verk. Hann kveðst vera
að krota einhvern auman grínleik, hripa niður einhverjar leiðindasögur,
smámuni eintóma og hégóma. Hann virðist af einlægni forviða á því að
virtir höfundar eins og Glígorovítsj og Korolenko sýni honum velvild
og áhuga. Gott dæmi um allt þetta má finna í bréfi til Korolenkos frá
1887 (XI, 161):
Af öllum þeim Rússum sem nú skrifa með sæmilegum árangri er ég sá
léttúðugasti og alvörulausasti, svo ég taki nú skáldlega til orða þá elskaði ég
mína hreinu gyðju, en sýndi henni ekki virðingu, hélt fram hjá henni og fór
oftar en ekki með henni á þá staði þar sem ekki er við hæfi að hún sýni sig.
Þér aftur á móti eruð áreiðanlegur, traustur og trúr.
Stundum er þessi sjálfsgagnrýni rétt eins og gamansamt nöldur, eins og
þegar hann segir um merkustu og grimmustu ádrepusögu sína, „Stofu
nr. 6", að hún sé „afskaplega leiðinleg, enda enga konu þar að finna og
ástamálin hvergi nálæg" (XI, 570). Þetta má svo túlka á fleiri vegu. Má
vera að Tsjekhov beiti þessum hálfkæringi eins og til að minna sig á að
hann megi ekki ofmetnast, meir en nóg fyrir af skáldadrambi í
heiminum - enn og aftur er hann að ala sjálfan sig upp! En hér er fleira
á ferðinni: Tsjekhov er oftar en ekki að refsa sjálfum sér fyrir að hann
taki ekki nógu alvarlega rithöfundarstarf sitt, starf sem þá var einatt
fellt undir hið rómantíska og göfuga heiti köllun.
Snemma í bréfasafni hans er að finna sígilda kvörtun ungs skálds
um að aðstæðurnar séu að drepa hann:
Ég skrifa við andstyggilegustu aðstæður. Mín bíður ekki bókmenntastarf,
sem danglar duglega í samviskuna, í næsta herbergi æpir krakki gestkom-
andi ættingja, í öðru herbergi er pabbi að lesa upphátt fyrir mömmu úr
Englinum minnisstæða... einhver hefur trekkt upp spiladós, og ég heyri
„Helenu fögru"... Fyrir skrifandi mann er erfitt að ímynda sér viðbjóðslegri
aðstæður (XI, 31).
B I A R T U R O C F R U E M 1 L 1 A
22