Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Side 42

sé við hlið þeirra, rétt eins og Olga ívanovna í „Friðrildinu". Eða þá að
þeir eru bundnir í báða skó og komast hvergi, rétt eins og elskendurnir
í „Konunni með hundinn".
Ástin er það sem ekki getur orðið.
Stundum er þetta eilífðardæmi, ástin sem varð úti í hretum lífsins,
tengt einhverjum stórmálum staðar og stundar. Tökum dæmi af sögu
sem nefnist „Húsið með kvistinum". Aðkomumaður, ungur listamaður
reyndar, venur komur sínar í gestrisið hús með kvisti. Þar eru fyrir tvær
systur: Sú eldri, Lída, alvörugefinn dugnaðarforkur og kennslukona,
vill ekki að yngri systirin, Misjús, saklaus og rómantísk, kynnist of náið
listamanninum sem hún telur ábyrgðarlausan spjátrung sem hefur
rangar skoðanir á flestum hlutum og stíar þeim í sundur. Æ, Misjús,
hvar ert þú nú? En í leiðinni eru þau Lída og listamaðurinn látin takast
á sem málsvarar tveggja meginstrauma í lífi rússnesks menntafólks.
Hún vill gera gagn þótt í smáu sé, byrja strax, reisa skóla, kenna bænda-
börnum að lesa, koma upp sjúkrahúsi, bola frá mannaforráðum spillt-
um óðalsbónda. Listamaðurinn lætur sér fátt um finnast, honum finnst
að „við núverandi aðstæður" séu apótek og bókasöfn og aðrar umbæt-
ur fyrir alþýðu ekki til annars en að fjölga þörfum fólksins og binda það
fastar á þrældómsklafann! Nei, hann vill eitthvað stórt og mikið strax,
hann vill útópíuna (sem er nógu glæsileg til að vera fullkomlega óraun-
hæf). Hann segir að ekkert gott muni gerast fyrr en alþýðan losnar und-
an stritinu og það gerist með því að allir taki á sig einhverja vinnu, þá
þurfi hver og einn ekki að vinna nema tvær þrjár stundir á dag og geti
síðan lifað fyrir andann og í menningunni. Og hvar stendur Tsjekhov
sjálfur í þessu dæmi? Allsstaðar og hvergi: Misjús, hvar ert þú núna?
Það kemur oft fyrir í þessum sögum af ástinni sem er svo nálæg en í
raun ómöguleg, að hún er eina athvarfið sem völ er á, en um leið er hún
sá „missti sæludagur" sem eins og eykur á kvöl lífsins. Gúrov heitir sá
sem kynntist Önnu Sergejevnu, „Konunni með hundinn" í sumarleyfi
sínu og þegar hann hugsar til samverustunda þeirra bregður svo við, að
orð og gjörðir manna allt í kringum hann sem voru áður ósköp venjuleg
og sjálfsögð eru honum nú niðurlægjandi og óhrein:
Fáránlegar nætur, dagar sem líða án þess eftir verði tekið! Ofsafengin spila-
mennska, ofát, fyllirí, endalaus kjaftháttur um eitt og hið sama. Óþörf verk
og samtöl síendurtekin hrifsa til sín besta hluta tímans, bestu krafta hans og
að lokum er ekki annað eftir en halastýft og vængstýft líf, einhver vitleysa,
og hann kemst hvergi rétt eins og hann sæti á vitlausraspítala eða í tugthúsi.
B ] A R T U R O G F R 11 E M I L I A
40