Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.04.2000, Page 133

og félaga hans um að þeir vilji að list þeirra þjóni „öreigunum" eða
alþýðunni. Má vera að þeir tali svo til að vekja ekki háskalega tor-
tryggni og fá á sig ásakanir um að þeir berjist fyrir „innihaldslausri
formdýrkun". En því má heldur ekki að gleyma, að flestir rússneskir
skálda- og listaskólar hafa fyrr og síðar játast undir það að þeir
hljóti að „þjóna“ fólkinu og leggja sitt af mörkum til að breyta
mannlífi, bæta heiminn. Hitt er svo ljóst, bæði af stefnuskránni og
verkum Kharms og félaga hans, að þeir skilja sitt „þjónustuhlut-
verk“ einkum með þeim sígilda og tiltölulega ópólítíska hætti, að
skáld og listamenn skuli finna aðferðir til að sjá allt í nýju Ijósi og
leggja þar með sitt fram til þess að frelsa skynjun og hugsun manna
úr viðjum vana og klisju. Þeir tala ekki um nýjan heimsskilning
heldur nýja skynjun, nýtt næmi á heiminn (mirooshúshenije). Þeir
vilja gefa hverju orði, hverjum hlut vægi með því að skafa af þeim
gamla bókmenntagyllingu og kippa þeim út úr hvunndagslegu
samhengi, stefna þeim síðan saman til árekstra með rökum sem
listin býr til að eigin geðþótta og spyr veruleikann ekki leyfis.
OBERIU-menn vildu líka stefna saman skáldskap, myndlistum,
kvikmynd og leikhúsi. Þeir eiga sér drauma um einskonar alls-
herjarlistaverk þar sem allt hefur breyst í „leikræna þætti": „leik-
tjöld, hreyfingar leikarans, flaska sem kastað er, faldur á búningi —
allt eru þetta leikarar rétt eins og þeir sem hrista höfuð og fara með
allskonar orð og frasa."3 I slíku allsherjarleikhúsi getur allt gerst: sá
sem leikur ráðherra fer á fjóra fætur og gólar, sá sem leikur rúss-
neskan bónda heldur ræðu á latínu. Utkoman minnir að öllum lík-
indum ekki á neitt meira en það leikhús fáránleikans sem Eunesco
og Beckett komu á allra varir um 1950 — og frægasti atburður sem
OBERIU-menn stóðu að var leikkvöld árið 1928 þar sem flutt voru
þrjú verk í anda stefnunnar og þeirra frægast „Elizaveta Bam“ eftir
Kharms. En þessir tilburðir fóru fram hjá Vesturlandamönnum — í
131