Frón - 01.03.1945, Blaðsíða 14

12
Jón Helgason
Reykjavík á síðustu áratylft hafa valdið straumhvörfum í
skilningi forníslenzkrar bókmenntasögu. Ég á þar við þær rann-
sóknir eftir Sigurð Nordal sjálfan og aðra sem birtar hafa verið
í inngöngum sumra binda fornritaútgáfunnar og í þeim kverum
sem einu nafni nefnast Islenzk fræði. í annan stað á ég við rit
eins og bók Einars Ól. Sveinssonar um Njálu, Bjarna Aðal-
bjarnarsonar um sögur Noregskonunga, Jóns Jóhannessonar um
gerðir Landnámabókar. Háskóli Islands ver nú fullkomlega sæti
sitt sem sá háskóli þar sem mest sé fjörið í rannsóknum íslenzkra
fornbókmennta, enda ekki nema eðlilegt að íslenzkir menn skilji
þær bezt og leggi við þær mesta alúð allra manna.
Pað má telja víst að þessari starfsemi verði haldið áfram,
vonandi með vaxandi styrkleik. l3að hefur komið í ljós að saga.
fornbókmennta vorra, sem þó var talin sæmilega rannsökuð af
fyrri mönnum, tekur ærnum breytinguin við nánari athugun og
betri lestur. En þegar til síðari alda kemur, þar sem efnið er
miklu verr í haginn búið, er fjöldi óleystra verkefna svo mikill
að manni blöskrar.
Undirstaða gjörvallra íslenzkra bókmenntarannsókna, allt
fram á 19. öld, eru fullnægjandi útgáfur. Pegar bókmenntir
okkar áttu sinn blómatíma voru engar prentsmiðjur til í
heiminum, og allt sem við eigum frá þessu skeiði hefur þá
að sjálfsögðu komizt til okkar í handritum. Eftir að prentlistin
komst til íslands var henni lengi vel beitt nálega eingöngu í
þjónustu kirkjunnar, en skáld og höfundar héldu engu að síður
áfram að yrkja og semja, og þetta lciddi til þess að sægur rita
frá 16., 17. og 18. öld komst ekki á prent að höfundum lifandi,
heldur gevmdist aðeins á skrifuðum bókum. Bað var að sinu
leyti eins og ef prentsmiðjur nú á dögum vildu ekki líta við
neinu öðru en Kirkjuritinu og Bjarma og Hundrað hugvekjum
og sálmum eftir Valdimar Snævar, en hins vegar sætu menn
hingað og þangað um landið álútir við að skrifa sér upp Fegurð
himinsins eða Arf íslendinga eða Fögru veröld. Verk eins og
ævisaga Jóns Indíafara, píslarsaga Jóns Magnússonar, biskupa-
sögur séra Jóns i Hítardal, ævisaga Jóns Steingrímssonar, voru
ekki prentuð fyrr en á 20. öld.
Á síðustu hálfri annarri öld hefur mjög mikið verið að því
gert að koma íslenzkum fornritum út á prent, en engan sem ekki
jiekkir til mun j>ó geta grunað hversu fjarri fer að sú st'arfsemi
hafi ennþá verið unnin til nokkurrar hlítar. Um útgáfur gegnir