Frón - 01.03.1945, Blaðsíða 56

54
Orðabelgur
létta þeim hugsun, eSa öllu heldur losa þá við andlega áreynslu,
og er þá sama, af hvaÖa tagi sú nýbreytni er. Sú tillaga hefir
meira aS segja komið fram ekki alls fyrir iöngu, þegar rætt var
um notkun greinarmerkja hér í landi, að réttast myndi aS hætta
aS kenna börnum og unglingum reglur þær um kommusetningu,
er nú gilda, af þeirri orsök einni, aS þau gleymdu þeim hvort
sem væri aftur(!). VerSur ekki annaS sagt en aS slík orS komi
úr hörSustu átt, þegar þaS eru háskólagengnir menn, er láta sér
þau um munn fara. Mætti þá segja hiS sama um mestan hluta
fróSleiks þess, er barinn hefir veriS í þá, svo aS árum skiptir.
Hitt er annað mál, að ýmsir merkismenn halda því fram, aS
kommur, sem standi þétt, geti verið fremur til ógagns en gagns,
trufli hugsun og afbaki lestur, og verður þá auðvitað að virða
þaS, ef þetta er sannfæring þeirra, er rita. Einn þessara manna
mun vera Halldór Kiljan Laxness. Mun hann sjálfsagt hafa haft
mikil áhrif á þessu sviði sem öSrum; og er mönnum þaS full
vorkunn, því aS hann er án efa einn þeirra mestu skálda og
stílsnillinga, sem nú eru uppi í heiminum. Reynslan hefir þó
sýnt, að jafnvel hugvitsmönnum getur skjátlazt i ályktunum
sínum. — Mér hefir stundum flogiS í hug, að þegar Halldór
Laxness breytir út af hinni venjulegu reglu um kommusetningu,
þá sé þaS vegna þess, aS hann viti, að allur þorri manna misskilur
gildi þessa merkis. [Legar kommur eru settar eftir málfræðilegum
reglum, eiga þær fyrst og fremst aS vera til skýringar á sam-
setningu málsins; séu þær aðeins skoðaSar sem þagnarmerki, geta
þær valdiS böli einu.] Og að hann myndi breyta um aftur, ef
hann héldi, aS fólk bæri meiri skilning á setningafræSi málsins.
En ef til vill eru þetta getgátur einar.
Norska skáldið Knut Hamsun virðist fylgja þeirri reglu um
kommusetningu, er ég drap á áSur. Sem sé þeirri, aS setja aðeins
kommu á eftir sjálfstæðri aSalsetningu (eSa broti, sem kemur í
hennar staS). Pó virSist ekki algert samræmi í kommusetningu
hans; þaS kemur fyrir, að vísu örsjaldan, aS hann bregður út af
fyrrnefndri reglu. Hér eru þrjú dæmi, öll tekin úr hinu ódauð-
lega snilldarverki hans »sult«: »Og jeg talte rigtig længe om
disse Brandsaar som min Sjæl hadde. Men jo længer jeg talte,
desto uroligere blev hun...«. — »Saaledes vandrende ganske
sagte fremover altid i nogen Skridts Forsprang, folte jeg hendes
0jne.......«. — Setningin »Men jo længer jeg talte« og orða-
sambandiS »Saaledes vandrende ganske sagte fremover altid i