Frón - 01.03.1945, Blaðsíða 23

Verkefni íslenzkra fræða
21
þykir okkur lilýÖa að afrækja sögu okkar þó að hún hefjist ekki
fyrr en tiltölulega seint; hví skyldu okkur þá vera örnefnin síður
dýrmæt en öðrum, þó að þau séu ekki ævaforn? lJað hefur verið
margendurtekið á síðustu árum að íslenzk örnefni eru sökum
breyttra búnaðarhátta, flutninga af bæjum og alls konar stað-
festuleysis í sveitalífinu í meiri hættu en nokkuru sinni fyrr.
Fornleifafélagið hefur sýnt lofsverðan áhuga um söfnun örnefna,
en hefur víst aldrei haft neitt fé milli handa til þessa markmiðs,
svo að það er mjög af handahófi og allt undir sjálfboðaliðum
komið hvað náðst hefur i. En svo mikilsvert sem það er að geta
haft sífellda samvinnu við áhugasama sjálfboðaliða víða um land,
er hitt ekki síður nauðsynlegt að söfnunarverkið verði skipulagt
og fari fram eftir samræmdum reglum og fvrirhuguðu ráði. Pað
vill nú svo vel til að einmitt nú er uppi maður sem öllum öðrum
er hyggnari og glöggþekknari um íslenzk örnefni, svo að þess
getur vel orðið langt að biða að við eignumst aftur annan slíkan.
Pessi maður er Ólafur prófessor Lárusson. Hann væri sjálf-
kjörinn til að hafa yfirumsjón um íslenzka örnefnasöfnun.
Hvernig er um íslenzkan alþýðuskáldskap? Ég hef þar ekki
fremst í huga þær vísur sem hagyrðingar setja saman nú á
dögum, þó að margar séu eflaust vel þess verðar að þær geymist.
En ég hugsa til þeirra vísna sem flestöllu gömlu fólki hafa verið
tiltækar svo að því varð jafnan einhver slík á munni hvað sem
að höndum bar, húsganganna sem enginn veit höfund að og
vafasamt er hvort nokkuru sinni hefur verið hirt að setja á blað.
»Rösklega hún gengið gat, gutlaðist upp úr fötunni, aumingjarnir
eiga mat eftir liana á götunni« ... »Angursemd ég á mér finn
oft í myrkri svörtu; þegar endar Þorri minn, þá skal hátta í
björtu« — svona hefur fólkið haft á takteinum látlausar stökur
hundruðum og þúsundum saman, og hver þeirra segir einhverja
sögu, bregður upp smámynd af einhverju atviki úr þjóðlífinu,
vekur minningu um viðurkomningu í hugskoti sem löngu er hætt
að finna til. IJær stundir geta komið, að manni finnist ekki meira
til um annan skáldskap en þessar ferskeytlur, þar sem heil
kvæði geta leynzt eins og í hnotskurn. En nú er svo að sjá sem
þær séu alveg að týnast. Ólafur heitinn Marteinsson hóf vísna-
söfnun á íslandi og skrifaðist á við safnendur víðs vegar um
land, en ókunnugt er mér um hvernig safn hans var eða hvar
það er niðurkomið eða hvort nokkuð hefur verið gert til að auka
við það. Manni koma í hug hinar miklu söfnunarþjóðir: Finnar,