Frón - 01.03.1945, Síða 50

48
Jakob Benediktsson
ÁriS 1943 var léS 12000 bindum fleira og lánþegarnir voru um
5000. l’ess'ar tölur sýna þó, að mikiS brestur á aS notkun safnsins
sé jafnmikil og t. d. yfirleitt í bæjum hér í landi. Svo aS enn sé
vitnaS í safniS í Lyngby, voru þar síSastliSiS ár rúmlega 7000
lánþegar og útlániS um 160000 bindi. Eru þaS svipuS hlutföll
og í öSrum stærri bæjum Danmerkur. Um samanburS viS dönsk
bókasöfn er þó þess aS gæta, aS þar er ólíku saman aS jafna um
bókakost á móSurmáli lánþeganna viS þaS sem er á íslandi, en
mikill hluti þeirra manna sem sækja alþýSubókasöfn mun ekki
síSur á íslandi en annars staSar eingöngu hafa not þeirra bóka
sem eru á eigin máli þeirra.
ÁstandiS á íslandi í bókasafnsmálum er ekki ólíkt því sem
var víSast á NorSurlöndum um og eftir síSustu aldamót, en þá
tóku augu manna þar aS opnast fyrir nauSsyn þess aS skipuleggja
alþýSubókasafnsstarfiS á nýjum grundvelli, samkvæmt þeirri
reynslu sem þá var fengin, einkum í Ameríku og á Englandi.
AS þessu hefur veriS unniS ósleitilega síSan um öll NorSurlönd,
og þar hefur tekizt aS vekja áhuga löggjafar- og fjárveitingar-
valds á bókasafnsmálum, svo aS lögfest hefur veriS kerfi sem í
aSaldráttum er eins í Danmörku, Noregi og SvíþjóS, þó aS
nokkurs munar gæti í einstökum atriSum og framkvæmdirnar
séu ekki komnar jafnlangt alls staSar. 1 Danmörku var þessari
lögfestingu komiS á 1920, í SvíþjóS 1929 og í Noregi 1935. MeS
þessum aSgerSum hafa þessi lönd komizt í fremstu röS i Evrópu
um skipulagningu bókasafnsmála almennings. Ég skal ekki rekja
þetta kerfi í einstökum atriSum; þaS er nóg aS geta þess sem er
meginkjarni starfsins. Landinu er skipt í umdæmi, og í hverju
umdæmi er eitt miSbókasafn (centralbibliotek), sem um leiS er
kaupstaSarbókasafn. öll smábókasöfn umdæmisins, bókasöfn
sveita og smærri bæja, leita til miSbókasafnsins um lán á þeim
bókum sem þau eiga ekki sjálf, svo og um allar leiSbeiningar í
starfi sínu, um bókaval, skrásetningu o. s. frv. öll miSbókasöfnin
eru síSan undir einni yfirstjórn, og í sambandi viS hana er hér
í landi upplýsingaskrifstofa sú sem ég gat um áSan. Langflest
söfnin eru, a. m. k. hér í landi, eign sveita- og bæjafélaga, en
þau fá öll ríkisstyrk þegar vissum — mjög vægum — byrjunarskil-
yrSum er fullnægt. Ríkisstyrkurinn er hér í landi 80 % af föstu
framlagi annarra aSila upp aS 15000 kr., síSan lækkandi hluti
af því framlagi sem fer fram úr þeirri upphæS. Auk þess fá
miSbókasöfnin frekari styrk til starfsins í umdæminu, bæSi frá