Frón - 01.03.1945, Blaðsíða 16

14
Jón Helgason
sem áður var getið, fjöldi óprentaðra ritverka frá þessum tímum
til í handritum, rímnaflokkar svo hundruðum skiptir, kvæði í
þúsundum eða víst frekar í tugum þúsunda, og margt annað.
Það er algerlega vonlaust eins og nú standa sakir að fá ljóst
yfirlit um allt þetta meðan hvað eina vantar: greiðlesna texta,
samanburð handrita, efnisyfirlit og registur. Allrafyrsta verkið
sem vinna þarf er að gera skrár. Handritaskrár bókasafnanna
segja að vísu til um hin meiri háttar verk, og rímnaskrá hefur
lengi verið í smíðum þótt óprentuð sé enn. En kvæðaskrá er
engin til nýtileg, hvorki prentuð né óprentuð. Einu sinni stakk
ég upp á því að hafin yrði rannsókn á þessum ókjörum kvæða
sem handritin geyma, og lagði til að háskólinn greiddi smátt og
smátt þeim íslenzkunemum sinum sem skrifandi væru eitthvert
gjald til að búa til spjaldskrár þar sem fá mætti fyrstu vitneskju
um atriði eins og fundarstaði kvæðanna, upphöf, erindafjölda,
efni og höfund ef nafngreindur væri. Undirtektir urðu engar,
enda var þess varla von (tillagan kom fram í Eimreiðinni). Síðar
hef ég sjálfur, mér til gamans og hugarhægðar, gert þvílíka
spjaldskrá yfir efni allmargra kvæðahandrita, og þó harla fárra
miðað við allan þann grúa sem til er í söfnum; en þetta getur
aldrei orðið eins manns verk, nema hann gæti þá varið til þess
öllum tima sínum árum saman. En ég fæ ekki betur séð en
svona skrá sé alveg óhjákvæmileg. Og það er óhjákvæmilegt að
halda lengra. Við verðum að eignast kveðskap og aðrar bók-
menntir þessa tíðarskeiðs í einhverri læsilegri og nokkurn veginn
aðgengilegri mynd. Við verðum að fá grundvöll undir rannsóknir
og eignast einhverja sérfræðinga í ritsmíðum þessara myrku alda,
ef við ætlum ekki að una við að tímabil þegar margt var samið
og mikið ort standi í bókmenntasögunni eins og opið gímald.
Hins vegar hlýtur hverjum kunnugum að ofbjóða að hugsa til
prentunar á þessum kynstrum. Pví að það er á allra vitorði að
þó að þessar bókmenntir séu einkennilegar og merkilegar á sína
vísu og eigendum þeirra ekki sæmandi að láta þær liggja
vanhirtar, þá eru þær á engan hátt hávaxnar né glæsilegar.
Hugarheifnurinn er okkur annarlegur, skáldskapurinn yfirleitt
úreltur og á ekki erindi til fólks lengur, nema dálítið úrval; og
við þurfum í mörg horn að líta í menningarbaráttu okkar. Mér
hefur þá flogið í hug hvort ekki mundi hagfelldast að byrja á
því að gera »óprentaðar útgáfur«, í líkingu við það sem gert var
hér í Kaupmannahöfn fyrir 70 árum við kvæði Færeyinga. Pá