Morgunblaðið - 10.11.2015, Síða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. NÓVEMBER 2015
Göngustígurinn við Ægisíðu Það var hált á stígnum í gærmorgun og þeir sem um hann fóru þurftu að gæta sín, fóru þá kannski á mis við útsýnið sem aðrir nær sjónum nutu í botn.
Eggert
Ég fór og sá kvik-
myndina „Stúlkurnar á
Kleppjárnsreykjum“
eftir Ölmu Ómars-
dóttur. Hafði reyndar
gluggað í ritgerð vinar
míns Þórs Whiteheads,
prófessors í sagnfræði,
um „ástandið“ sem birt
var fyrir nokkrum
misserum. Þetta er frá-
sögn af heiftarfram-
komu okkar litla sam-
félags við ungar stúlkur, fyrir
nokkrum áratugum, sem ofstæk-
isfullir samborgarar töldu spilltar fyr-
ir þá sök að hafa umgengist unga að-
komumenn úr setuliði Breta og síðar
Bandaríkjamanna á stríðsárunum.
Þær voru fordæmdar í samfélaginu og
sumar dæmdar til einangrunardvalar
á þessu stúlknaheimili uppi í Borg-
arfirði, án þess að hafa brotið neitt af
sér annað en að aðhafast eitthvað sem
siðferðispostulum þess tíma líkaði
ekki. Raunar virðast meira að segja
meintar „sakir“ sumra þeirra hafa
verið með öllu ósannaðar. Núna er
nægilega langur tími liðinn frá þess-
um illvirkjum gagnvart stúlkunum til
að um það sé fjallað á eðlilegan hátt,
þar sem áherslan liggur á augljósum
misgjörðum samfélagsins gagnvart
þeim.
Það virðist vera einhvers konar lög-
mál á Íslandi að þjóðin fari með vissu
millibili af hjörunum vegna rétttrún-
aðar af margvíslegu tilefni. Þá er al-
varlegast að dómstólar landsins taka
gjarnan þátt í brjálæðinu og taka að
kveða upp dóma yfir hinum fordæmdu
án þess að nokkrar lögfræðilegar for-
sendur liggi fyrir. Við höfum dæmi af
þessum toga úr fortíðinni. Þar má til
dæmis nefna Geirfinnsmálið og þátt-
töku íslenskra dómstóla í þeim harm-
leik sem þar var settur á svið.
Herferð stendur yfir
Ein slík herferð stendur nú yfir.
Herferð gegn „útrásarvíkingum“.
Þjóðin hefur ákveðið að kenna
ákveðnum hópi manna, einkum þeim
sem stjórnuðu bönkum, um „hrunið“
og afleiðingar þess. Og dómstólarnir
sjá til þess að blóðið renni. Þessi miss-
erin eru kveðnir upp þungir dómar
yfir þeim mönnum sem taldir eru til-
heyra þessum hópi án þess að sýnt
hafi verið að refsiverðar
sakir hafi verið sann-
aðar né raunar heldur
að ætlaðar sakir fari
gegn refsiákvæðunum
sem beitt er. Til þess að
koma því heim og sam-
an eru búnar til nýjar
skýringar á ákvæðum
hegningarlaga, sem
enga stoð fá í texta
þeirra, í því skyni að
geta kveðið upp þessa
dóma.
Þegar bent er á þetta
á opinberum vettvangi vill enginn
hlusta. „Þeir eiga þetta skilið“ er við-
kvæði sem hljómar. Það er eins og
flestum mönnum sé fyrirmunað að
setja sig í spor þeirra sem bornir eru
sökum. Í stað þess að skoða dómana
yfir þeim og ígrunda hvort þar séu
uppfylltar kröfur sem réttarríki gera
til vinnubragða í refsimálum, standa
menn bara og fagna. Þetta er sami
inngróni hugsunarháttur fordóm-
anna sem réð á sínum tíma ríkjum í
framkomu þjóðarinnar gegn stúlk-
unum á Kleppjárnsreykjum.
Tímabil niðurlægingar
Ég ætla að leyfa mér að spá því að
sá tími muni koma, þegar rykið verð-
ur sest, að gerð verði fræðileg úttekt
á meðferð íslenskra dómstóla á mál-
um sem tengjast þessu svokallaða
hruni. Þá er ég hræddur um að ein-
kunn dómstólanna verði ekki há.
Þetta verður þá að öllum líkindum
talið tímabil mikillar niðurlægingar
íslenskra dómstóla.
Eina óskin er sú að menn muni í
framtíðinni geta dregið lærdóma af
þessu framferði. Framvinda sög-
unnar hjá okkar dvergvaxna sam-
félagi veitir ekki miklar vonir um að
svo muni verða, eða hvað?
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
» Það virðist vera ein-
hvers konar lögmál
á Íslandi að þjóðin fari
með vissu millibili af
hjörunum vegna rétt-
trúnaðar af margvíslegu
tilefni.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er lögfræðingur.
Réttarfar þjónkunar
Einn daginn sem
oftar gekk ég um
Austurstræti, þá vék
sér að mér kona og
sagði umbúðarlaust:
„Ég styð íslenska
bændur og þeirra af-
urðir.“ Svo bætti hún
við: „Ég er læknir og
hef búið erlendis og
þekki því vandamálin
sem blessaðir bænd-
urnir búa við víða, bæði mengaða
og eitri úðaða jörðina, dýra-
sjúkdómana og öll lyfin sem þeir
nota í sinn búpening og fóðrið.
Þetta er vond staða fyrir neyt-
endur víða um lönd,“ bætti hún
við. Hún gat þess að sér þætti það
forréttindi hér í hvaða farvegi
þessi mál væru og þá sérstöðu
ættum við Íslendingar að verja og
minnti á þann skelfilega vanda
sem stafar víða af sýklalyfjanotkun
í landbúnaði erlendis.
Ógnvænlegar fréttir frá ESB
Í þarsíðasta Bændablaði blasti
þrennt við: þar voru á mynd for-
kólfar norrænna bændahreyfinga
með fána sína á lofti og þá yfirlýs-
ingu að þeir vilji banna sýklalyf í
sjúkdómavarnarskyni og að dýra-
lyf verði ekki notuð til forvarna í
fóðri. Þar var okkar stóri og glæsi-
legi foringi, Sindri Sigurgeirsson,
formaður Bændasamtakanna í
hópnum. Jafnframt birtist önnur
síða, svo kölluð „sýklasprautusíða,“
sem sýndi hver væri sala sýkla-
lyfja til landbúnaðarnota í Evrópu
2013. Ísland og Noregur voru eins
og englar með allt á hreinu, þar
sem við notuðum eina sprautu,
sem er 5,3 mg PCU, en það er
mælieining á lífmassa dýra lifandi
og dauðra. En taktu nú eftir, les-
andi góður, vandamálunum sem
blöstu við í sýklalyfjanotkuninni á
t.d. Spáni, Ítalíu, Þýskalandi. Við
með eina sprautu, en þeir þetta frá
40 upp í 60 sprautur í sínum land-
búnaði, allt að sextíufalt meira af
sýklalyfjum í landbúnaði þar en
hér. Danmörk var með átta
sprautur og Bretland
tíu sprautur í lyfja-
notkun, sem er mikið
og grafalvarleg staða.
Ennfremur var skýrt
frá því í blaðinu að
73% kjúklinga í
breskum stórmörk-
uðum væru sýkt.
Utanríkisráðherra
vaknaði
við vondan draum
En svo var það for-
síða Bændablaðsins,
þar blasti við utanríkisráðherrann
okkar brosandi og lífsglaður, sem
kvaðst nú vilja að tollasamningur
sinn og landbúnaðarráðherrans
yrði settur í bið og gerð búvöru-
samninga yrði hraðað og hvatti til
að hlustað yrði á áhyggjur bænda
og ekki skaðar að tala við neyt-
endur líka. Ég skynjaði í þessum
viðbrögðum og framgöngu Gunn-
ars Braga Sveinssonar að ráð-
herrann hefur vaknað upp við
vondan draum, það er nefnilega
vond lykt af tollasamningnum.
Lítill en mikilvægur landbúnaður
okkar þolir illa kollsteypur og
fróðir menn telja að þessi tolla-
samningur muni bera í sér koll-
steypu og gríðarlegt magn afurða
án tolla sem mun þrengja að ís-
lenskum landbúnaði. Jafnframt
vaknar spurningin hver sé sýkla-
lyfjanotkunin og sjúkdómaá-
hættan í viðkomandi löndum sem
flutt er inn frá? Hér er brýnt að
setja ný viðmið til að vernda
heilsufar fólks. Mér er sagt að
ráðherrarnir haldi því fram að
stríðir vindar og mikill áróður
hafi staðið gegn landbúnaðinum í
fjölmiðlum og því orðið að auka
við tollkvótana og það aldeilis
verulega. Það eru ekki stríðir
vindar þótt Ólafur Stephensen
eða Andrés Magnússon og jafnvel
þó að Þorbjörn Þórðarson frétta-
maður bætist í hópinn eða Þór-
ólfur Matthíasson, þeir hafa allir
sungið sína söngva í gegnum tíð-
ina, en fólkið í landinu vill íslensk
matvæli áfram og stendur með
bændum og þeirra fram-
leiðsluvörum.
Hvaða afleiðingar fylgja
afnámi tollanna?
Nú er ekkert jafn mikilvægt og
að bændur og neytendur viti hvað
þessi nýi tollasamningur hefur að
segja gagnvart íslenskri hágæða-
vöru? En upplýsingarnar um
sýklalyfjanotkun í landbúnaði eru
unnar af Lyfjastofnun Evrópu
(EMA), enginn dirfist að rengja
þessar upplýsingar sem eru graf-
alvarlegar fyrir neytendur allra
landa. Þarna liggur það fyrir að
það er eins gott fyrir fólkið í
landinu að vita við hvaða fram-
leiðsluskilyrði kjötið eða mjólkin
er framleidd? Gengur þessi tolla-
samningur og væntanlega aukni
innflutningur t.d. af svína- og
kjúklingaframleiðslunni dauðri?
Nú er undir þennan samning
skrifað með fyrirvara um sam-
þykki Alþingis og enn hefur hann
ekki farið fyrir ríkisstjórn. Gæti
það gerst að honum yrði hafnað
við þessar aðstæður þegar ekki
bara forystumenn bænda heldur
heilbrigðisráðherrar innan ESB
og EES mótmæla sýklalyfjaaustr-
inum, sem er að stórskaða fólk.
Og margt fólk, sem engin sýklalyf
virka á lengur, liggur við dauðans
dyr í Evrópu. Hverjar verða mót-
vægisaðgerðir ráðherranna?
Hvernig verður útfærslan og hver
er krafa Bændasamtakanna?
Verða afleiðingar og áhrif þessa
samnings teiknuð upp af hlut-
lausum aðila? Eða verður bara
þessum stóraukna innflutningi
hellt yfir land og þjóð? Það er
tímabært fyrir íslenska bændur
að ræða sína framtíð við neyt-
endur landsins og ekki síður að
kalla stjórnmálamenn til viðræðna
við sig og þjóðina.
Eftir Guðna
Ágústsson » Lítill en mikilvægur
landbúnaður okkar
þolir illa kollsteypur...
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Er verið að veikja
íslenskan landbúnað?