Morgunblaðið - 22.03.2016, Blaðsíða 12

Um páska, þegar flestir eiga nokk-
urra daga frí, fer tilveran í annan
takt. Fólk er oft að bralla eitthvað
á kvöldin og sefur síðan út. Mikil-
vægt er þó, segir Erla Björnsdóttir,
að snúa ekki sólarhringnum við.
Það sé í góðu lagi að sofa meira
þessa daga og vinna upp uppsafn-
aða hvíldarþörf. Slíkt verði þó að
vera innan einhvers ramma – og
jafnhliða þurfi að gæta að matar-
æði og hreyfingu og halda uppi
daglegri rútínu.
MARGIR SOFA ÚT UM PÁSKA
12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. MARS 2016
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Svefnvandamál eru algeng ínútímasamfélagi og umþriðjungur fullorðinnaglímir við svefnleysi ein-
hvern tímann á ævinni. Þá er kæfi-
svefn algengt vandamál, en einkenni
hans eru gjarnan háværar hrotur,
óvær svefn og dagsyfja,“ segir dr.
Erla Björnsdóttir sálfræðingur.
Erla er doktor í líf- og lækna-
vísindum við Háskóla Íslands og hef-
ur í störfum sínum og rannsóknum
einbeint sér að svefnrannsóknum.
Síðastliðinn föstudag, 18. mars, var
alþjóðlegur dagur svefnsins þar sem
sérfræðingar kynntu þessi mál.
Þema dagsins var Góður svefn - ekki
bara draumur. Skilaboðin voru þau
að það að sofa illa og vera sífellt syfj-
aður á daginn væri ekki eðlilegt
ástand, en það mætti laga.
Unnið úr áreiti dagsins
Til skamms tíma hafa vísinda-
menn ekki getað svarað því með
góðu móti hvers vegna fólk sofi.
Margt er þó vitað, svo sem að með
svefni endurnærist líkaminn og fær
nauðsynlega hvíld. Í svefni á sér líka
stað endurnýjun líkamans, unnið er
úr áreiti dagsins og alls kyns eitur-
efni og fleira slíkt er losað út. – En
svo eru sumir sem ná ekki að sofna
og verða að leita sér aðstoðar. Í því
efni hefur hugræn atferlismeðferð
gefið góða raun.
„Þegar svefnleysi er langvar-
andi er fólk í vítahring. Hugsanir og
atferli sjúklinga viðhalda vandanum.
Sé hann langvarandi er hugræn at-
ferlismeðferð árangursríkasta úr-
ræðið sem býðst og skilar árangri í
80 til 90% tilvika. Fólk lærir eftir
markvissum aðferðum að breyta
Endurnæring líkama
og nauðsynleg hvíld
Þegar svefnleysi er langvarandi er fólk í vítahring sem þarf að rjúfa. Dr. Erla
Björnsdóttir sálfræðingur er sérhæfð á sviði svefnrannsókna og aðstoðar fólk sem
nær ekki að festa blund. Árangur af slíkri meðferð er oftast mikill.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Svefn Ef við sofnum ítrekað yfir sjónvarpinu, á fundum eða slíkt ætti fólk
að leita til læknis og fá ráð,“ segir Erla Björnsdóttir hér í viðtalinu.
Getty Images/Wavebreak Media
Blundur Þá líður hugur þinn
um undraheima, segir í laginu.
Dr. Emily Lethbridge, sérfræðingur
við Miðaldastofu innan Hugvísinda-
sviðs Háskóla Íslands, heldur erindi
kl. 16.30 í dag, þriðjudaginn 22.
mars, í Öskju 132. Hún beinir athygl-
inni að Landnámabók og ber hana
saman við 16. og 17. aldar bók-
menntategund sem heitir „choro-
graphy“ annars vegar og hins vegar
landakort eða landabréf til að nálg-
ast ritverkið og ritun þess frá nýju
sjónarhorni.
Landnámabók er einstætt ritverk
sem margir hafa skoðað og skrifað
um. Veigamiklum spurningum er þó
enn ósvarað, ekki síst hvað varðar
uppruna Landnámabókar.
Chorography á rætur í klassískum
bókmenntahefðum þar sem ferðum,
löndum, svæðum og stöðum var lýst,
en einnig í miðaldatextum frá Evrópu
svo sem króníkum og öðrum textum
þar sem landafræði er grundvöllur
uppbyggingar þeirra. Chorography
varð samt vinsælt sem ein af þremur
greinum innan landafræði sem urðu
sérstakt fagsvið á 16. öld. Á Íslandi
skrifaði Árni Magnússon slíkt verk
sem hann kallaði „Chorographica Is-
landica“. Það er athyglisvert að við-
fangsefnið og efnisskipun í bókum
sem eru flokkaðar sem „choro-
graphy“ á mikið sameiginlegt með
því sem finnst í Landnámabók.
Rætt verður um hvernig kort og
bókmenntir eiga ýmislegt sameigin-
legt og þjóna að mörgu leyti sam-
bærilegum tilgangi. Bæði kort og frá-
sagnir eru grindur eða formgerðir
sem notaðar eru til að skipuleggja
upplýsingar eða fræði, með það að
markmiði að hjálpa okkur að skynja
heiminn og okkar stað í honum betur.
Lethbridge lýkur erindinu með hug-
leiðingum sem snúast um að túlka
Landnámabók sem landakort eða
landabréf. Emily Lethbridge hlaut
doktorsgráðu í forníslenskum bók-
menntum frá Háskólanum í Cam-
bridge. Rannsóknasvið hennar eru
m.a. íslensk handrit, samspil milli
bókmennta og landslags, sérstaklega
hvað varðar Íslendingasögurnar.
Miðaldastofa Háskóla Íslands
Morgunblaðið/Kristinn
Rannsóknir Emily Lethbridge hefur
m.a. rannsakað íslensk handrit.
Landnáma sem
„chorography“
og landakort
Myndasögunámskeið fyrir 12 - 99
ára
hefst kl. 16.15 í dag, þriðjudaginn
22. mars, í Bókasafni Reykjanes-
bæjar.
Námskeiðið sem er ókeypis stend-
ur yfir í fjórar vikur, alltaf á þriðju-
dögum frá klukkan 16.15 - 17.15.
Kennari er Jóna Björk Þórudóttir.
Jóna Björk er með gráðuna B.A.
Combined Humanities í sagnfræði
og enskum bókmenntum. Hennar
helstu áhugamál eru að teikna,
skrifa sögur og spila tölvuleiki.
Afraksturinn er sýning sem sett
verður upp í safninu. Nauðsynlegt er
að skrá sig á námskeiðið í afgreiðslu
safnsins eða á vefsíðunni:
www.sofn.reykjanesbaer.is.
Bókasafn Reykjanesbæjar
Myndasögu-
námskeið fyrir
12 til 99 ára
Myndasögur Á námskeiðinu er ung-
um sem öldnum kennt að teikna.
„Snæfellsjökull er talsverð ögrun og
göngufólk þarf að vera í þokkalegu
formi, því þetta er átta tíma ferð og
hækkunin er um 1.100 metrar,“ segir
Hjalti Björnsson, fararstjóri hjá
Ferðafélagi Íslands. Á laugardag
stendur FÍ fyrir göngu á Snæfells-
jökul. Árleg hefð er fyrir því að félag-
ið sé á þessum degi páskahelgar-
innar með
leiðangur á þetta
tilkomumikla fjall
sem margir telja
að búi yfir ómót-
stæðilegum krafti
og kynngimagni.
Garpar sem
ætla á Snæfells-
jökul leggja upp
frá Reykjavík
klukkan 7 að
morgni. Farið er á
einkabílum að Sönghellli upp af
Arnarstapa á Nesinu sunnanverðu.
Þar er lagt á brattann – en ætla má
að gangan á toppinn taki fjórar til
fimm klukkustundir. Þegar komið er
á hjarnbreiður jökulsins sameinast
fólk í litla hópa og þá verða 6 til 7
manns saman í öryggislínum
„Fólk þarf að vera með brodda,
ísöxi og vera í öryggislínu. Þennan
búnað þarf fólk að eiga eða leigja
ætli það með okkur,“ segir Hjalti
sem bætir við að hér sé allur varinn
góður. Á þessum tíma vors sé jökull-
inn nokkuð sprunginn og aðgæslu
þörf. Í það heila tekur gangan á
jökulinn átta klukkustundir og ætti
fólk að hafa náð í bæinn síðla kvölds.
Hjalti vekur athygli á því að ef ekki
viðri til uppgöngu á laugardag séu
páskadagur og annar í páskum til
vara.
Endað á Sikiley?
Snæfellsjökull er 1.446 metra hár
og sést víða frá, rétt eins og útsýni
af jöklinum er einstakt. „Ég hef
nokkrum sinnum farið á jökulinn í
blíðskaparveðri á björtum vordegi.
Þarna var stórkostleg sýn yfir
Breiðafjörðinn, til fjalla á sunnan-
verðum Vestfjörðum og inn í Dali. Til
suðurs sést yfir Faxaflóa, Borgar-
fjörð, höfuðborgarsvæðið og suður á
Reykjanes,“ segir Hjalti sem kveðst
ekki vilja kveða upp úr um hvort jök-
ullinn búi yfir þeim seið sem sagt er.
Í því efni má þó nefna skáldsögu Jul-
es Verne, Leyndardómar Snæfells-
jökuls. Þráður hennar var í stuttu
máli ferðasaga manna sem fóru nið-
ur í iður jarðar um gíg jökulsins og
komu upp í öðru eldfjalli, Stromboli
undan strönd Sikileyjar.
„Það er vissulega nokkur fyrirhöfn
að komast á efstu bungu Snæfells-
jökuls. En sé fólk – þegar það hefur
náð á toppinn – þokkalega á sig
komið eftir prílið og iði í skinninu af
forvitni munu sjálfsagt einhverjir
kanna leyndardóma jökulsins. Þó er
frekar ósennilegt að hinir sömu endi
ferðalagið suður við Sikiley,“ segir
Hjalti að síðustu. sbs@mbl.is
Gengið á Snæfellsjökul um páska
Átta tímar á toppinn
Hjalti Þór
Björnsson
Sólarhringnum sé ekki snúið við