Morgunblaðið - 22.03.2016, Blaðsíða 27

MINNINGAR 27
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. MARS 2016
félagar saman um nýjusta blaða-
fréttina í New York af morðinu á
Normu.
Ég man vel að margir, innan
sjónvarpsins, voru mótfallnir því
að hafa „eftirleikinn“ með, en Er-
lingi fannst að þarna væri gullið
tækifæri til að ná fram nýjum fleti
á verkinu og að við öll mundum
skilja betur titil leikritsins Vér
morðingjar og hvernig harmleik
þessara tveggja persóna er teflt
gegn umhverfinu og okkur sem
lesum um skelfilega atburði í
blöðunum.
Sem betur fer hafði Erlingur
betur og „eftirleikurinn“ er hluti
af þessu sjónvarpsleikriti.
Við Erlingur áttum oft eftir að
vinna saman, en um tuttugu árum
eftir sjónvarpsævintýrið urðum
við svo óvænt skólasystkin. Ég
hafði ákveðið að setjast á skóla-
bekk í Háskóla Íslands til að
nema bókmenntafræði og mér til
mikillar gleði hitti ég þarna minn
gamla vin og leikstjóra.
Það var ómetanlegt að hafa
hann sér við hlið þennan vetur,
sem skólabróður og sálufélaga í
náminu. Í kennslustundum var
hann líka manna skemmtilegast-
ur og ég gleymi því seint þegar
kúrsinn um leikrit Shakespeares
var kenndur. Þá blómstruðu bæði
kennarinn og Erlingur, því að
sjálfsagt hafði kennarinn aldrei
haft svona fróðan nemanda í
Shakespeare-fræðum áður.
Samvinnan og vináttan við þau
hjón, Erling og Brynju, var dýr-
mæt og þakka ég þúsundfalt fyrir
hana og bið fyrir innilegar sam-
úðarkveðjur til sona hans og fjöl-
skyldna þeirra
Megi minningin um góðan
listamann lifa.
Edda Þórarinsdóttir.
Erlingur, félagi minn og fóst-
bróðir í meira en hálfa öld, var
vægast sagt óvenjulegur maður.
Hann var gæddur miklum gáfum
og það lá í hans eðli að stækka allt
fremur en minnka. Hann var
„stór í sniðum“. Allt varð stórt hjá
Erlingi hvort sem var á leiksvið-
inu, í útvarpinu eða bara í daglega
lífinu. Hann gat með áherslum,
raddblæ og kúnstpásum tendrað
líf í marflötum texta. Hann gat
breytt vatni í vín. Tilburðir hans
utan sviðs voru einatt stórir
sömuleiðis, ekkert skorið við nögl,
síst skoðanirnar.
Ekki veit ég hvað olli því að við
smullum svona vel saman, Erling-
ur og ég, því oft vorum við ósam-
mála um ýmis mál, allt stórmál
auðvitað, en aldrei minnist ég
þess að þau átök hafi verið nema í
góðvild og gamansemi þótt tæp-
ast hafi þau lotið lögmálum kurt-
eisi. Algengt var að hann segði t.d.
við mig: „Ertu sá dómadags, djöf-
uls asni að halda...?“ Hann fékk
það óþvegið til baka en aldrei man
ég til að við yrðum vitund ósáttir
út af slíkum tittlingaskít enda
sneri Erlingur aldrei að mér
nema sinni bestu hlið, ljúf-
mennskunni og húmornum. Fáir
menn í lífinu hafa sýnt mér meiri
hlýju og umhyggju en þessi freki
og stundum óárennilegi gaur.
Við Erlingur supum marga
fjöruna saman og ýmsar minning-
ar koma upp í hugann þegar ég er
að hripa þetta niður í 41 þúsund
feta hæð yfir Borneó. Ég sé fyrir
mér tvo prakkaralega kumpána
sitja á útiskenki í Kínahverfinu í
Barcelona fyrir 45 árum mælandi
meðaltímann sem það tók digrar,
tannlausar kellingar að afgreiða
smávaxna, langstaðna, banda-
ríska sjóliða. 7 mínútur, minnir
mig. Sama vorið ókum við um
Spán tveir saman á rauða Dodge-
inum mínum og höfðum það prin-
sipp að nota ódýrustu gistingu
sem við fyndum í hverjum bæ þótt
við spöruðum ekkert við okkur á
öðrum sviðum. Þetta hélt Erling-
ur út þótt hann væri svo þjáður af
liðagigt að hann varð að drekka
heila koníaksflösku á morgnana
til að verða kvalalaus og geta
byrjað daginn glaður og frjáls.
Ég sé okkur félaga líka fyrir
mér í kjallaranum á Laufásvegi
22, bruggandi öl fyrir bæði heim-
ilin (lögnin var 22 kassar á hvort,
24 flöskur í hverjum kassa). Þá
kom sér vel að hafa til skiptis full-
trúa KGB á Íslandi og yfirmann
CIA og geta notað þá í flöskuþvott
sem er leiðinlegasti parturinn af
þessari iðju.
Óvæntur og ótímabær dauði
Brynju, yndislegrar vinkonu okk-
ar Helgu, fyrir átta árum, var
reiðarslag fyrir Erling. Það var
eiginlega eins og hann missti allt í
einu allan lífsvilja. Sorglegt að
horfa upp á þessa stórlyndu hetju
svona þreytta og raunamædda.
Stundum erum við kannski full
óspör á orðið „vinur“, gætum ekki
að því hvað vinátta er dýrmæt,
jafnvel einstök, og á stóran þátt í
lífi okkar og hamingju. Mér dett-
ur í hug þegar maður nokkur
kássaðist upp á okkur Moham-
med Chukri á krá í Tanger og bar
fyrir sig vinskap við Chukri sem
var ekki ósvipaður karakter og
Erlingur, lét engan vaða yfir sig.
Hann sagði: „Þú ert ekki vinur,
heldur bara kunningi. Vinur er
eitthvað einstakt, eins og perla.“
Erlingur var vinur minn, hann
var perla.
Örnólfur Árnason.
Einn af okkar allra slyngustu
leikurum, Erlingur Gíslason, er
lagður til hinstu hvílu í dag. Við,
sem unnum leiklistinni, eigum
honum margt að þakka, bæði í
tengslum við listina og ekki síður
það hversu örlátur hann var á
tíma sinn og tilbúinn að segja sög-
ur af mönnum og málefnum hve-
nær sem færi gafst. En auðvitað
verður það hið margbrotna safn
persóna sem hann gæddi lífi á
leiksviðinu, í útvarpi, sjónvarpi og
kvikmyndum, sem mun halda
minningu hans á lofti um ókomna
tíð. Hvílíkt persónugallerí! Með
hjálp gagnagrunns Leikminja-
safns Íslands sé ég að hann hefur
leikið Skrifta-Hans í Ævintýri á
gönguför, fyrstu leiksýningunni
sem ég man eftir að hafa séð í
Iðnó. Tíu árum síðar kynntist ég
honum svo að tjaldabaki í sýningu
Þjóðleikhússins á Sporvagninum
Girnd, í hlutverki Stanleys Ko-
walsky, sem hann túlkaði á
ógleymanlegan hátt eins og svo
mörg önnur hlutverk.
En þegar minnst er mikils
sagnameistara er ekki úr vegi að
gera það með sögu af honum sjálf-
um. Vorið 1991 störfuðum við
saman í úthlutunarnefnd Leiklist-
arráðs á stuðningi við sjálfstæða
leikhópa. Ýmislegt bar á góma á
fundum nefndarinnar, en eitt var
alveg ófrávíkjanlegt, ekki var
hægt að ganga til dagskrár fyrr
en Erlingur hafði sagt a.m.k. eina
góða sögu. Sú sem ég man best
fjallar um feluvísur; þ.e. vísur sem
leynst geta í mæltu máli fram-
settu án áherslu á ljóðstafi eða
bragliði. Sú sem Erlingur fór með
er svona: „Það er hægt að hafa yf-
ir heilar bögur án þess rímið
þekkist, þegar þær eru nógu al-
þýðlegar.“ Sannarlega ekki aug-
ljóst að hér sé vísa á ferð, sagði
Erlingur, svo hóf hann upp raust
sína og flutti hana með tilþrifum
svona:
Það er hægt að hafa yfir heilar bögur
án þess rímið þekkist, þegar
þær eru nógu alþýðlegar.
Ég heyri enn hljómmikla rödd-
ina óma um félagsheimili leikara á
Lindargötunni, sé kímið brosið og
blikið í augunum. Minningin er
ekki af mikilfenglegri túlkun ein-
hvers magnaðasta leikara þjóðar-
innar á sinni tíð, en hún hefur lifað
með mér vegna þess lærdóms
sem í henni fólst og skilaði mér
hæfileikanum til að spjalla um og
þekkja feluvísur. Ekki þekking
sem skiptir sköpum um eitt eða
neitt, en fánýtur fróðleikur um
eina af okkar þjóðlegu íþrótta-
greinum: vísnakveðskap. Takk
fyrir það, Erlingur. Miklu síðar
komst ég að því að vísukornið er
eignað Andrési Björnssyni eldri
(1883-1916), sem fékkst m.a. við
leiklist í Reykjavík á sinni tíð en
það er önnur saga.
Fjölskyldu Erlings votta ég
dýpstu samúð á sorgarstundu um
leið og þökkuð er samfylgdin við
þennan aðsópsmikla sómamann.
Kolbrún Halldórsdóttir.
Einn ástsælasti leikhúslista-
maður þjóðarinnar um áratuga
skeið er fallinn frá. Erlingur
Gíslason er einn af stórmennum
íslenskrar leikhússögu.
Erlingur lék ótal hlutverk á
sviði, í kvikmyndum og í útvarpi.
Mörg þeirra eru ógleymanleg.
Sjálfur man ég eftir að hafa, sem
barn, heillast af honum í hlutverki
Skugga-Sveins í Þjóðleikhúsinu. Í
minningunni var Skugga-Sveinn
Erlings risavaxinn, rammíslensk-
ur og sköruglegur. Meðal annarra
ógleymanlegra hlutverka eru í Ís-
landsklukkunni, Hafinu, Gæjum
og píum, Veislunni og Mávinum.
Ég var svo lánsamur að leikstýra
Erlingi, meðal annars í Rommí
eftir D.L. Coburn þar sem hann
fór á kostum á móti Guðrúnu Ás-
mundsdóttur. Erlingur var skarp-
greindur leikari, afar næmur og
með einstakan húmor. Fáir stóðu
honum á sporði þegar kom að
blæbrigðaríkri textameðferð og
djúpur skilningur hans á tungu-
málinu var augljós í allri hans
vinnu. Ég bý að því alla tíð að hafa
fengið að vinna með Erlingi þegar
ég var að taka mín fyrstu skref í
listinni og er ekki síður þakklátur
fyrir hlýju hans og vináttu í minn
garð alla tíð.
Erlingur og eiginkona hans,
Brynja Benediktsdóttir, mörkuðu
djúp spor í íslenskt leikhúslíf. Þau
voru meðal stofnenda leikhópsins
Grímu og síðar byggðu þau og
ráku Skemmtihúsið af skörungs-
skap.
Það voru ekki einungis íslensk-
ir leikhúsáhorfendur sem nutu
listfengi Erlings Gíslasonar, því
að hann var tíður gestur á hvíta
tjaldinu og einnig starfaði hann
reglulega fyrir Ríkisútvarpið.
Hlutverk hans í Útvarpsleikhús-
inu eru ótal mörg, meðal annars
nýlega í verðlaunaverkinu Opið
hús eftir Hrafnhildi Hagalín og
auk þess er ljóðaflutningur hans
ógleymanlegur. Aðeins tveimur
vikum fyrir andlátið lauk Erling-
ur lestri á sjálfri Ilíonskviðu í Út-
varpshúsinu en flutningur hefst í
september næstkomandi á Rás 1.
Nú í janúar var endurfluttur sjón-
varpsþátturinn Persónur og leik-
endur þar sem Erlingur ræddi líf-
ið og listina við Evu Maríu
Jónsdóttur. Þannig mun minning-
in um stórleikarann Erling Gísla-
son ekki einungis lifa í hugum
landsmanna, heldur verður list-
fengi hans varðveitt í Gullkistu
Ríkisútvarpsins um ókomna tíð.
Ég sendi fjölskyldu og vinum
innilegar samúðarkveðjur. Ríkis-
útvarpið og íslenskir listunnendur
eru þakklátir fyrir þær gjafir sem
Erlingur hefur fært þjóðinni.
Minningin um listamanninn og
öðlinginn Erling Gíslason mun lifa
um ókomna tíð.
Blessuð sé minning hans.
Magnús Geir Þórðarson,
útvarpsstjóri.
Erlingur kom ekki í Mennta-
skólann fyrr en í þriðja bekk og
við kynntumst ekki að ráði fyrr en
að loknum vorprófum það ár. Ég
var að rölta frá Lilju frænku
minni á Bergstaðastræti 55 þegar
hrópað er til mín úr glugga fyrir
ofan Gíslabakarí. Þar var saman
komin heima hjá Erlingi klíka úr
Miðbæjarskólanum, Einar Þor-
láksson, Geir Magnússon, Pétur
Pálmason og Vigfús Magnússon.
Þeir voru að fá sér í staupinu eftir
prófin. Eftir matinn hjá Kristínu
græddi ég einhver ósköp – á okk-
ar mælikvarða – af Erlingi í pók-
er, honum til sárrar raunar. Eftir
þetta máttum við heita dálitlar
samlokur það sem lifði mennta-
skólatímans og reyndar mun
lengur. Við urðum hálfgerðir
heimagangar hvor hjá öðrum um
hríð og Erlingur varð guðfaðir
frumburðar míns en Ingibjörg
Stephensen guðmóðir. Þá var
æskan við stýrið á gamlársdag
heima hjá síra Jakob.
Fyrir sveitadreng úr óbreyttri
bændafjölskyldu var ekki lítils
virði að kynnast notalegu reyk-
vísku menningarheimili á ung-
lingsárum. Erlingur var liðtækur
á píanó og leiddi mig inn í margs-
konar músík sem mér hafði áður
verið framandi. Við fórum meðal
margs annars að syngja glúnta,
vorum í Karlakór háskólastúd-
enta, slörkuðum stundum saman
á háu plani svo að mæðrum okkar
þótti nóg um, sóttum allskyns
uppákomur, tónleika og annað
menningarpjatt og hugleiddum
stundum svolítið kvenfólksins að-
skiljanlegu náttúrur. Oft var Þor-
geir Þorgeirsson í slagtogi við
okkur. Við þrír létum taka stúd-
entsmynd af okkur sem hékk
sumstaðar uppi á vegg og krakkar
sögðu að þetta væru Alli, Palli og
Erlingur. 40 árum seinna létum
við aftur taka mynd í sömu upp-
stillingu.
Við vorum saman í fararstjórn
á heimsmóti æskunnar 1959 í Vín-
arborg. Það var þá sem Erlingur
fór á fund Kínverja með glímu-
flokk Ármanns undir stjórn Lár-
usar Salómonssonar. Foringi Kín-
verja flutti að sjálfsögðu ávarp í
anda friðar og vináttu og Erlingur
svaraði með hjartanlegri fullvissu
um að Íslendingar mundu aldrei
fara með stríði á hendur öðrum
þjóðum og síst Kínverjum. Síðan
hófst glímusýning.
Erlingur var tónelskur og ljóð-
elskur og lipur fræðari á þeim
nótum. Og hann gat stundum orð-
ið svolítið heimspekilegur. Auk
þess hafði hann ríka réttlætis-
kennd fyrir hönd lítilmagnans og
fannst klókir fjármálamenn ekki
endilega eiga að bera meira úr
býtum en dugnaðarmenn að grafa
skurð. Hann vildi hafa Ísland sem
óháðast og laust við erlenda her-
setu, en þó samvinnufúst með öðr-
um þjóðum, tvinna saman menn-
ingararf og framandi nýjungar án
þess að gleypa allt útlent blóð-
hrátt. Líkamlega var hann vel að
manni en átti frá unga aldri við
liðagikt að stríða svo hann varð
stundum að ganga við staf. Hann
kunni því vel þegar eitt sinn var
sagt að nú vantaði hann ekkert
nema skáldgáfuna til að vera eins-
og Byron lávarður. Hann gat
reyndar verið dálítið stór uppá sig
og fannst aðrir ekki heldur þurfa
að lítillækka sig. Ég má þakka
honum fyrir að efla með mér
sjálfstraust. Samskipti skóla-
félaga strjálast eðlilega með tím-
anum en þráðurinn milli okkar
Erlings slitnaði aldrei með öllu.
Árni Björnsson.
Langt af fjöllum hríslast lækirnir
og laða þig margir til fylgdar.
En vegurinn er einn, vegurinn
velur þig, hvert spor þitt er stigið.
Og frá upphafi allra vega
fór enginn þá leið nema þú.
(Snorri Hjartarson)
Erlingur Gíslason var fé-
lagsmaður í Félagi íslenskra leik-
ara frá árinu 1959 og sinnti um
margra ára skeið trúnaðarstörf-
um fyrir félagið. Stjórn FÍL send-
ir ástvinum Erlings innilegar
samúðarkveðjur og þakkar fyrir
áralangt og gefandi samstarf.
Fyrir hönd stjórnar,
Birna Hafstein,
formaður FÍL.
Erlingur Gíslason, einn mikil-
hæfasti og ástsælasti leikari
landsins, er látinn og mikill sjón-
arsviptir að honum úr íslensku
leikhúsumhverfi. Hann átti að
baki áratuga feril sem leikari og
leikstjóri hjá Þjóðleikhúsinu og
Leikfélagi Reykjavíkur auk þess
sem hann var einn af stofnendum
leikfélagsins Grímu og fór með
fjölda hlutverka í útvarpi, sjón-
varpi og kvikmyndum.
Leikfélag Reykjavíkur naut
krafta Erlings á árunum milli
1961 og 1965 en þar lék hann
nokkur minnisstæð hlutverk, t.d.
Greifann í Ástarhringnum eftir
Arthur Schnitzler, Blocher í Eðl-
isfræðingunum eftir Friedrich
Dürrenmatt og Skrifta-Hans í
Ævintýri á gönguför eftir Host-
rup.
Þegar litið er yfir glæsilegan
leiklistarferil Erlings Gíslasonar
vekur ekki síst athygli hversu
mikill eldhugi hann var og áhuga-
maður um að hvetja til ýmissa
nýjunga í íslensku leikhúslífi. Þar
ber eflaust hæst þegar hann árið
1961 stofnaði Leikfélagið Grímu
ásamt nokkrum ungum fram-
sæknum leikhúsmönnum þess
tíma, Vigdísi Finnbogadóttur,
Kristbjörgu Kjeld, Þorvarði
Helgasyni, Magnúsi Pálssyni og
Guðmundi Steinssyni og jafn-
framt starfaði með þeim eigin-
kona Erlings, Brynja Benedikts-
dóttir. Hópurinn var
atkvæðamikill á árunum milli
1961 og 1970 og hafði það að að-
almarkmiði að sýna ný íslensk
leikrit og ný ögrandi, erlend sam-
tímaverk. Leikfélagið Gríma hóf
hér starf sem vert er að veita at-
hygli og fylgja eftir en hópurinn
setti á svið mörg splunkuný ís-
lensk leikverk eftir nokkra af
okkar markverðustu höfundum á
þessum árum, t.d. Guðmund
Steinsson og Odd Björnsson.
Ég átti því láni að fagna að fá
að vinna með Erlingi í útvarps-
leikritinu Opið hús árið 2011.
Nærvera Erlings ásamt hans
hlýju og blæbrigðaríku rödd léði
því verkefni mikla töfra sem
verða seint fullþakkaðir.
Ég votta öllum aðstandendum
Erlings mína dýpstu samúð.
Kristín Eysteinsdóttir.
Útfarar- og lögfræðiþjónusta
Vesturhlíð 2 Fossvogi | Sími 551 1266 | útför.is
Með kærleik og virðingu
Útfararstofa Kirkjugarðanna
Hugrún Jónsdóttir
Við erum til staðar
þegar þú þarft á
okkur að halda
Við önnumst alla þætti undir-
búnings og framkvæmd útfarar
ásamt vinnu við dánarbússkiptin.
Við þjónum með virðingu
og umhyggju að leiðarljósi
og af faglegum metnaði.
Elskulegur bróðir okkar,
GUNNAR TRYGGVASON,
Þórsgötu 2,
Reykjavík,
lést aðfaranótt 19. mars síðastliðins. Útförin
verður auglýst síðar.
.
Erla Dennison,
Guðmundur Þórir Tryggvason,
Kristján Grétar Tryggvason
og aðrir aðstandendur.
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir og
amma,
ANNA LUCKAS
forstjóri,
áður til heimilis að Ásbúð 96, Garðabæ,
varð bráðkvödd á heimili sínu Boðaþingi 22
laugardaginn 19. mars.
.
Udo Luckas, Rósa Linda Thorarensen,
Claudia M. Luckas, Þórður Bachmann,
Frank D. Luckas, Gígja Magnúsdóttir
og barnabörn.
Ástkær eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir,
afi og langafi,
TÓMAS ANTONSSON,
Heiðarbrún 37, Hveragerði,
lést að Dvalarheimilinu Bæjarási
í Hveragerði þann 18. mars.
Útför fer fram í kyrrþey að ósk hins látna.
.
Ásdís Dagbjartsdóttir,
börn, tengdabörn og fjölskyldur.