Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 18

(7) Hreintungustefna er ekki ein og sér fullnægjandi skýring á
því hve mikið hefur verið myndað af nýyrðum í íslensku.
3 Myndun og notkun nýyrða
I þessum kafla verður haldið áfram að ræða samband nýyrða og ný-
yrðastefnu í íslensku. Hér er leitað svara við tveimur spurningum:
(8) a. Hvernig tengist myndun íslenskra nýyrða nýyrða-
stefnu?
b. Hvernig tengist notkun íslenskra nýyrða nýyrða-
stefnu?
Enda þótt myndun nýyrða annars vegar og notkun þeirra hins veg-
ar séu eðlisólík fyrirbæri þá geta sömu málstefnukraftar, s.s. íslensk
nýyrðastefna, verið á ferðinni í báðum tilvikum. En hvort sem slíkir
kraftar hvetja til myndunar nýyrða eða ýta undir notkun þeirra með-
al einstakra málnotenda skýrir íslensk nýyrðastefna ekki útbreiðslu
nýyrða í íslensku nema að hluta til. Stundum kann myndun tiltek-
ins nýyrðis að vera hluti hinnar meðvituðu og sýnilegu nýyrðastefnu.
Dæmi af því tagi eru t.d. myndun orðanna tölva og ferna. En notkun
þessara tilteknu nýyrða er þó ekki endilega háð því að málnotandinn
sé samþykkur meginatriðum íslenskrar nýyrðastefnu. Málnotandinn
þarf ekki einu sinni að hafa hugmynd um að hún sé til. Fjögurra ára
börn þekkja og nota orðin tölva ogferna án þess að hafa grun um tilvist
nýyrðastefnu, hvað þá að þau hafi skoðun á henni.
(9) tölva
ferna
íslenskir málnotendur hafa ekki á takteinum nein sérstök önnur orð
um mörg algeng fyrirbæri daglegs lífs og stendur jafnvel hvort eð er á
sama um það úr hvaða átt orðin koma. Segja má að það hljóti að vera
meginreglan að málnotendur grípi einfaldlega til þeirra orða sem þeir
þekkja án þess að í því þurfi endilega að felast yfirlýsing um afstöðu
viðkomandi til nýyrðastefnunnar. Notkun nýyrðis er því ekki endi-
lega bundin því að fólk sé hlynnt nýyrðastefnu í sjálfu sér. En málið
er samt ekki svona einfalt. Greinilegur munur er oft á notkun nýyrða
hjá einum og sama manni eftir því hvaða málsnið er notað. Um það er
rætt í 4. kafla.
Ýmis nýyrði, t.d. tölva ogferna, hafa orðið til með ásetningi, þ.e. við