Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 165

Margrét Jónsdóttir: Á Borgarfirði eystri - á Borgarfirði eystra
155
menn leggja í orðin. En hvernig svo sem menn vilja greina orðmynd-
irnar og hvað sem menn telja „rétt" þá er ljóst að tilhneigingar gætir
til þess að greina staðina að. Hún felst í því að marka annan staðinn
en líta á hinn sem ómarkaðan og sjálfgefinn. Hver og einn getur svo
lagt sinn skilning í það hvernig sú viðmiðun er fengin.25
Niðurstaðan er sú að flest bendir til þess að málnotendur kjósi að
líta á eystri í samböndum eins og t.d. Borgarfjörður eystri eða Hellis-
heiði eystri sem fallorð, þ.e. lýsingarorð. Sem slíkt er staða þess eðli-
leg: Það kveður nánar á um nafnorðið sem það stendur með og saman
mynda þau samsettan nafnlið. Það á síður við um nafnorðið og atviks-
orðið enda hlutverk atviksorðsins auðvitað annað en lýsingarorðsins.
En vegna þeirrar rökréttu heildar sem lýst var kjósa menn yfirleitt að
sambeygja orðin enda það eina eðlilega frá setningafræðilegum sjón-
arhóli.
En svo er margt málskynið sem sinnið og ekki er um það að fást
þótt eystra sé atviksliður í málkennd sumra. En þótt málkenndin sé
lamin með lurk þá leitar hún út um síðir. Hjá flestum.
Heimildir
Aðalsteinn Eyþórsson. 2000. Dativus criminalis? Orðhagi. Afmælis-
kveðja til Jóns Aðalsteins Jónssonar 12. október 2000, bls. 7-13. Reykja-
vík.
Alexander Jóhannesson. 1929. Die Komposita im Islandischen. Reykja-
vík. Rit Vísindafélags íslendinga IV.
Annálar 1400-1800. 1922-1927. Fyrsta bindi. Hið íslenzka bókmennta-
félag, Reykjavík.
Árni Magnússon. 1990. Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns.
Fylgiskjöl. 1990. Gunnar F. Guðmundsson sá um útgáfuna. Hið ís-
lenska fræðafélag, Reykjavík.
Bandle, Oscar. 1956. Die Sprache der Guðbrandsbiblía. Ejnar Munksgaard,
Kopenhagen.
2:íDæmi um viðmiðun af þessum toga er t.d. Flatey á Skjálfanda og Flatey á Breiðafirði.
Óhætt er að fullyrða að sú síðamefna er hin ómerkta og sjálfgefna í máli langflestra
og því er staðsetningunni oftar en ekki, kannski oftast, sleppt. Það á hins vegar ekki
við um þá fyrrnefndu nema þá hjá þeim sem búa í námunda við eða eru í sérstökum
tengslum við eyjuna.