Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 100

Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 100
90 Orð og tunga hafi valdið miklum höfuðverk hjá þeim sem fjalla um stöðlun rithátt- arins. Hinn íslenski framburður er [prit(-)s] og [tjas(:)], sem er í raun býsna ólíkur enska (eða ameríska) framburðinum [bri’ófl og [djæ’z]. Hér er ekkert hljóð í sínu upphaflega formi þegar orðin eru komin í ís- lenska búninginn. Hinir rödduðu hljómleysingjar [b,c^] og [z], sem eru í ensku orðunum, fá óraddaðar samsvaranir í íslenska framburðinum, auk þess sem tvinnhljóðið í djass er leyst upp í klasann [tj], skrifað dj. Eins og gefið er til kynna með lengdarmerkjum er líka talsverður munur á íslensku atkvæðagerðinni og þeirri ensku. í báðum íslensku orðunum eru stutt sérhljóð, sem kallar á lengingu eftirfarandi sam- hljóðsins eftir því hversu sterk áherslan er, en í ameríska framburð- inum eru bæði sérhljóð löng (eða réttara sagt „ekki stutt"), eins og táknað er með hálflengdarmerkinu. í tilvitnaðri grein Ástu Svavarsdóttur (2007) eru skoðaðar nokkr- ar breytur sem mæla hljóðkerfislega aðlögun enskra orða að íslensku tali. Þar kemur fram að í sumum tilvikum eru samsvaranirnar reglu- legar, t.d. er ensku [.1] reglulega varpað yfir á íslenskt [r], og ensku tvívaramæltu [w] yfir á íslenskt [v]. Hins vegar er tvennt til með enskt [fl. Það er ýmist túlkað sem [sj] eða sem [s:], m.a. eftir því hvar í orði það stendur. Ensku [a] eins og í pub er reglulega komið til skila sem [œ]. Enska tvinnhljóðið [tj'] verður íslenskt [tj] eða [sj] í framstöðu; [65] > [sj] eða [j] en einnig [ts] í bakstöðu (sbr. líka Kress 1966). Meginniðurstaðan af rannsókn Ástu og Sigrúnar er sú að orðin aðlagist svo til alltaf eitthvað, með öðrum orðum að þau séu sett inn í íslenskt hljóðkerfi og beygingarkerfi. Það styður þá tilgátu sem hér er sett fram að sjaldan sé um það að ræða að menn skipti algerlega um orðahljóðkerfi þegar þeir nota erlendu orðin. Og samkvæmt þeim greinimörkum sem hér er miðað við eru orðin sem fjallað er um hluti af íslensku máli. Rannsóknin sýnir einnig að ákveðnar venjur geta skapast, og for- múlur fyrir því hvernig fara eigi með orðin. Dæmi um þetta er heiti á léttmeti sem heitir á ensku bugles [bjuglz] og tekur nafn sitt af því að bitarnir eru eins og lúður eða gjallarhorn í laginu, sbr. ensku merkingu orðsins 'horn, lúður'. Þetta fæði hefur fengið íslenska heitið [pœk-les], sem myndi samsvara rithættinum böggles. Hér er fylgt þeirri formúlu að það sem ritað er u á ensku skuli berast fram [œ], sbr. pub, en að öðru leyti er notaður íslenskur framburður í samræmi við ritháttinn. Vafalaust eru til fleiri svona „þumalfingursreglur" sem beitt er, sbr.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.