Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 7

7
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
af hraunþakinu hafði fallið niður,
en eftir stóðu súlur, skútar, bogar
og hvelfingar í þéttum hnapp (8.–13.
mynd). Gekk maður ýmist uppi á
hraunþekjunni milli borganna eða
skrönglaðist undir hvelf ingar með
dropsteinum. Þetta var sannarlega
„fögur bildhöggvara verksmíð“. Nú
fór að draga í loft og við áttum
langa göngu fyrir höndum að tjald-
stæðinu í Reykjahlíð. Sýnt var að
við yrðum að koma hingað aftur
áður en Kröflueldar ynnu þarna
hervirki, en Hvannstóðið liggur
lægra en eldvörpin austur af.
Sumarið 1978 í júlí vorum við
Sigmunda Hannesdóttir aftur á
ferðinni. Tók þá ær með tvö lömb á
út en hlaðist upp í miðju skálanna
þar sem þær voru dýpstar. Virtist
yfirborð nyrðri skálarinnar frekar
slétt (8. mynd) séð ofan frá. Hvernig
skyldi hafa verið hér umhorfs áður
en hraunið rann? Uxu þá hvannir á
tjarnarbakka? Rann hraunið þangað
þegar „upp kom hræðilegt eldsbál og
jarðeldsbruni“ í desember 1728 eða
í „eldshlaupinu“ í janúar 1729? Tjarn-
irnar hefðu þá verið ísilagðar og jafn-
vel þykk snjóalög, sem hefðu haft
árif á storknun hraunsins. Meðal -
þykkt íss á Mývatni í 277 m hæð er
80 cm. Hraunin í Hvannstóði eru í
492 m hæð.
Þegar niður í nyrðri skálina var
komið gaf að líta furðusmíð. Hluti
og heitu vatni, þótt hvellurinn í
honum standi ekki samanburð við
upphaf Mývatnselda með spreng-
ingu í sjálfu Víti.
Umhverfi Leirhnjúks heldur
áfram að hafa aðdráttarafl. Nú með
fallegum útfellingum og volgri tjörn
sem er öllu fegurri en hin horfni
leirhver. Er gönguleiðin umhverfis
Leirhnjúk einstök og umhverfið
breytilegt milli ára. Leirhnjúkur var
mikið gróinn fyrir Mývatnselda. En
nýtur sín nú sem vinsæll útsýnis-
staður.
Hvannstóð er vestast í Kröflu-
öskj unni vestur af Leirhnjúki og
Hófnum og gæti Mývatnselda-
hraun hafa runnið þaðan í Hvann-
stóðið. Við héldum út á nýja hraunið
en komum fljótlega út á gamla
hraunið, sem var úfið og sein farið,
en vorum svo heppnar að rekast
á kindagötu. Við vissum ekki á
hverju við ættum von og héldum
því á Hvannstóðshöfða. Sáum við
þá vel yfir Hvannstóðið, sem eru
tveir samvaxnir sprengigígar frá
Hvannstóðsskeiði um 5.000 ára
gamlir.3 Ekki dregur það nafn af því
sem þar er að sjá núna því að engin
er hvönnin. Við blöstu tvær sam-
liggjandi skálar og minnti innihaldið
á tvær gríðarstórar pönnukökur.
Hraunið hafði runnið ofan í skál-
arn ar í tveimur misstórum lænum
úr austri. Uppi á brúninni undir
nýju hrauni mátti greina hraun sem
runnið hafði áfram til suðurs. Deigið
í skálunum hafði ekki runnið jafnt
5. mynd. Til suðurs af vestari brún Hvannstóðs. Hlíðarfjall í bak-
sýn. Svart Kröflueldahraun í forgrunni. Syðri borgirnar fyrir
miðju. Ljósm./Photo: Kristján Jónasson, 2008.
4. mynd. Til austurs af vestari brún Hvannstóðs. Leirhnjúkshraun og
Krafla í baksýn. Svarta hraunið rann inn í Hvannstóð í Kröflueldum.
Nyrðri borgirnar sjást til vinstri. Ljósm./Photo: Kristján Jónasson.
3. mynd. Hófurinn, en hann gaus í Mývatnseldum. Ljósm./Photo: Berþóra Sigurðardóttir,
2008.