Náttúrufræðingurinn - 2013, Síða 29

29
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
í tæplega 14 km fjarlægð frá
skriðunni á Virkis jökli. Vegna eðlis
berghlaupsins við Morsárjökul og
aðstæðna þar sem hlaupið fellur
á jökulinn er ólíklegt að ótvíræð
hreyfing hafi komið fram á mælum
þannig að tímasetja megi atburðinn
með óyggjandi hætti. Líklega hefur
orðið hreyfing á mælum þegar
berghlaupið féll en tímafrekt gæti
reynst að einangra atburðinn þar
sem tímabilið sem kemur til greina
er langt. Einungis er því hægt að
tímasetja berghlaupið gróflega með
óbeinum hætti. Aðeins er vitað
um eitt berglaup sem féll á jökul á
Íslandi sem með vissu kom fram á
jarðskjálftamæli. Það var hlaup ið
sem féll á Steinsholtsjökul árið 1967.
Það berghlaup er gjörólíkt því sem
féll á Morsárjökul að því leyti að það
hreinlega splundraði skriðjöklinum
við fallið. Við Morsár jökul fellur
berghlaupið út á jökulinn líkt og
vökvi í formi bergflóðs sem veldur
ekki minnsta rofi á ísnum.
Fjöldi gervitunglamynda hefur
verið skoðaður til að kanna hvort
hægt sé að nota þær til að sjá á
hvaða tímabili berghlaupið varð.
Þær hafa ekki gagnast til þess.
Þann 9. apríl 2007 átti lítill hópur
manna leið að Morsárjökli og voru
nokkrar ljósmyndir teknar af berg-
hlaups urðinni í þeirri ferð. Mynd-
irnar sýna glögglega hvernig efsti
hluti urðarinnar er kominn á kaf
undir íshrun. Þá eru lægðir í urðinni
fullar af vetrarsnjó. Ekki minna en
900 þús. m3 af ís hafa fallið niður
ísbrekk una eftir að berghlaupið
varð þar til að myndirnar eru teknar.
Þetta er það rúmmál íss sem hefur
fallið niður jökulstálið og þakið urð-
ina að hluta. Út frá þessu má gera
ráð fyrir að a.m.k. 5–6 vikur hafi
verið liðnar frá berghlaupinu miðað
við skriðhraða jökulsins á veturna.
Hlaupið hefur því væntan lega orðið
í byrjun mars 2007 eða fyrr. Ólíklegt
er að berghlaupið hafi orðið í
október 2006 eða fyrr þar sem veg-
far endur um Skeiðarársand hefðu
líklega orðið varir við urðina. Berg-
hlaup ið hefur því að öllum líkindum
fallið á tímabilinu nóvember 2006
til byrjunar mars 2007.
Í fyrrnefndri grein um berg-
hlaup ið sem nýlega birtist í
Náttúru fræðingnum er fullyrt að
hlaupið hafi fallið þann 20. mars
árið 2007. Því til stuðnings er bent á
að umrædd an dag hafi komið fram
mælan leg hreyfing við jökulinn.
Eins og bent er á að framan er vara-
samt að tengja saman skriðuhlaup
við jökla og atburði sem koma fram
á jarðskjálftamælum. Fleira þarf að
koma til. Ljósmyndir sem teknar
voru á vettvangi þann 9. apríl eru
vitnisburður sem sýna að svo til
óhugsandi er að berghlaupið hafi
orðið jafn seint og 20. mars. Um það
er a.m.k. ekki hægt að fullyrða. Þá
er í greininni talið líklegt að hlaupið
hafi fallið í tveimur hlutum og
fullyrt að viðbótarhrun hafi orðið 17.
apríl 2007. Ljósmyndir frá 9. apríl
2007 og rannsókn á vettvangi í lok
maí 2007 staðfestir að ekkert hrun
varð á því tímabili. Við kortlagningu
9. mynd. Brotsár berghlaupsins er merkt með gulri línu. Efst er brotsárið í 1.010 m hæð yfir
sjó og neðst í um 660 m hæð. Brotsárið er því um 350 m hátt og breiddin er 200–300 m. Sjá
má efri enda skriðunnar lengst til hægri. Bláa línan sýnir hvar efri endi hennar var
staðsettur í maí 2007. Appelsínugula línan afmarkar brotsár þegar berghrun varð árið 2009
eða 2010. Fjær má sjá Skarðatind, Hrútsfjallstinda og Hvannadalshnúk. – The origin of the
rock avalanche is marked with a yellow line. It is highest at 1,010 m a.s.l. and lowest at 660
m a.s.l. or about 350 m high. It is 200–300 m wide. The upper margin of the debris is on
the right. The blue line marks the location of the debris margin in May 2007. The orange
line marks the origin of a rockslide in 2009 or 2010. Skarðatindur, Hrútsfjallstindar and
Hvannadalshnúkur in the background. Ljósm./Photo: Jón Viðar Sigurðsson.