Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 64

Náttúrufræðingurinn
64
Heimildir
1. Bjarni K. Kristjánsson & Jörundur Svavarsson 2007. Grunnvatnsmarflær
á Íslandi. Náttúrufræðingurinn 75. 115–122.
2. Kornobis, E., Snæbjörn Pálsson, Bjarni K. Kristjansson & Jörundur
Svavarsson 2010. Molecular evidence of the survival of subterranean
amphipods (Arthropoda) during Ice Age underneath glaciers in Iceland.
Molecular Ecology 19. 2516–2530.
3. Kornobis, E., Snæbjörn Pálsson, Sidorov, D.A., Holsinger, J.R. & Bjarni K.
Kristjánsson 2011. Molecular taxonomy and phylogenetic affinities of
two ground water amphipods Crangonyx islandicus and Crymostygius
thingvallensis, endemic to Iceland. Molecular Phylogenetics and Evolu-
tion 58. 527–539.
4. Kornobis, E., Snæbjörn Pálsson & Jörundur Svavarsson 2012. Classifica-
tion of Crangonyx islandicus (Amphipoda, Crangonyctidae) based on
morphological characters and comparison with molecular phylogenies.
Zootaxa 3233. 52–66.
5. Kornobis, E. & Snæbjörn Pálsson 2011. Discordance in variation of the ITS
region and the mitochondrial COI gene in the subterranean amphipod
Crangonyx islandicus. Journal of Molecular Evolution 73. 34-44.
6. Kornobis, E. & Snæbjörn Pálsson 2013. The ITS region of groundwater
amphipods: length, secondary structure and phylogenetic information
content in Crangonyctoids and Niphargids. Journal of Zoological Sys-
tematics and Evolutionary Research 51. 19–28.
um höfundinn
Snæbjörn Pálsson lauk B.S.-prófi í líffræði frá Háskóla
Íslands 1988, meistaragráðu við Vist- og þróunar fræði-
deild New York háskóla í Stony Brook 1992 og
doktorsgráðu í erfðafræði við Uppsalaháskóla 1999.
Árin 2000–2001 vann Snæbjörn hjá tölfræðideild
Íslenskr ar erfðagreiningar, síðan 2002 hefur hann
stund að rannsóknir og kennt m.a. þróunarfræði við
Háskóla Íslands, og er nú prófessor í stofnlíffræði.
Rann sóknir Snæbjarnar eru einkum á sviði stofn-
erfðafræði og hafa fjallað m.a. um aðgreiningu stofna,
kyn blöndun og áhrif náttúrulegs vals á erfðabreyti leika.
Póst- og netfang höfundar/Author’s address
Snæbjörn Pálsson
Líf- og umhverfisvísindadeild
Háskóla Íslands
Sturlugötu 7
IS-101 Reykjavík
snaebj@hi.is
lífi í grunnvatni og vegna þróunar
sem hefur leitt til þess að eiginleikar
hafa horfið og rýrnað vantar útlits-
eiginleika sem nýtast við flokkun
grunnvatns teg unda. Í mörgum til-
vik um hafa aðferðir byggðar á DNA
reynst gagnlegar til að greina áður
hulinn breytileika og jafnvel ólíkar
tegundir.
Umræða
Fundur grunnvatnsmarflóa í lind um í
hraunum á Íslandi er vafa laust einn
merkilegasti fundur í lífríki Íslands.
Með rannsókn okkar höfum við
staðfest á óyggjandi hátt að önn-
ur tegundin, Crangonyx islandic us,
hefur lifað af hér á Íslandi í milljónir
ára, á tímabili þar sem Ísland var
endurtekið þakið ís og því í grunn-
vatni undir jökli. Það eru ekki
þekkt sambærileg dæmi um jafn
flóknar lífverur sem lifað hafa af
við slík skilyrði. Jarðfræði lands-
ins hefur að öllum líkindum tryggt
lífverunum umhverfi í sprungum á
fleka mörk um Evrópu og N-Amer-
íku, fyllt um af vatni vegna jarðhita,
þar sem þær gátu lifað af á kulda-
skeið um ísaldar. Samanburður við
skyld ar tegundir bendir til að for-
ver ar tegundanna gætu hafa fylgt
Íslandi frá landfleka N-Ameríku.
Efniviðurinn bauð upp á frekari
rannsóknir á erfðaefni tegundanna.
Má þar nefna samanburð á ólíkum
erfðamörkum og sameindaþróun
þar sem áhrif af annars stigs bygg-
ingu sameinda var skoðuð og gena-
tvöfald anir innan genafjölskyldu
koma við sögu.5,6 Ljóst er að grunn-
vatnsmarflær á Íslandi eru verðugt
viðfangsefni ýmissa frekari rann-
sókna sem tengjast lífi í grunnvatni.
Áhugavert væri að greina vistkerfi
þessara tegunda, fæðu, erfðamengi
og aðrar lífverur sem þar lifa.
Summary
Fleas under the glacier
- oldest animals in Iceland
The study reviews rescent studies on mo-
lecular variation and phylo genetic com-
parisons of the ground water amphipod
species Crangonyx islandicus and Crymo-
styg ius thing vall ensis, recently discov er ed
in Ice land. Firstly, geographical variation
within C. islandicus was studied with re-
spect to sample location and height above
sea level. The results show that the spe-
cies has diverged within Iceland for the
last five million years and thus survived
the glacial periods of Ice age under-
neath the glacier. Secondly, phylogenetic
analyses based on molecular vari ati on
supported earlier classification of the
two species. C. thingvallensis, which con-
fines a new family, is well differentiated
from other families, and C. islandicus is
most related to North American species.
The phylo geny of the Crangonyctidae
family needs however revision, as the
Crangonyx genus is paraphyletic.