Náttúrufræðingurinn - 2013, Qupperneq 66

Náttúrufræðingurinn
66
athuganir Bjarna Sæmundssonar10 á
aldri sandsíla og tegundagreiningar
Hermanns Einarssonar11,12 sem
fann hér þrjár tegundir. Auk þess
var aflað upplýsinga um sandsíli
við sunnanvert landið árin 1978–
1980 og aftur 1998, svo sem um ald-
ur, þyngd og vaxtarhraða tegund ar-
innar.13,14 Þá liggur fyrir að sandsíli
er mikilvæg fæða margra tegunda
nytjafiska, sjávarspendýra og sjó-
fugla hér við land.7,8,10,15–23
Rannsóknir á lunda í Vestmanna-
eyjum hafa til þessa einkum snúist
um merkingar á fuglunum, bæði
ung um og fullorðnum. Þessar
merk ingar urðu til þess að fundin
var aðferð til að aldursgreina fugla
út frá nefi (fjöldi grópa á nefi) og
hefur þeirri aðferð verið beitt til að
aldursgreina veidda fugla.24,25 Auk
þess eru handbærar upplýsingar
um fæðu lunda á varptíma frá
ár un um 1994 og 1995 sem sýndu
að lundi við Vestmannaeyjar át nær
eingöngu sandsíli.7,8,9 Einnig hafa
heimamenn undanfarin ár safnað
upplýsingum um fjölda pysja
(lunda unga) og þyngd þeirra á
Heimaey. Aftur á móti hefur hingað
til vantað upplýsingar um fjölda
fugla í varpi og varpárangur, sem
eru afar mikilvægar til að fylgjast
með viðkomu lundans.
Þar sem vísbendingar bentu til
þess að breytingar hefðu orðið á
stofni sandsílis við Ísland 2005
hófust árið eftir að frumkvæði Haf-
rannsóknastofnunar rannsóknir
á sandsíli við landið sunnan- og
vestan vert. Markmið þeirra er í
fyrsta lagi að meta breytingar á
stofn stærð sandsílis og afla upplýs-
inga um styrk árganga og nýliðun. Í
öðru lagi er kannað hvort mælingar
á stofnstærð sandsílis endurspeglist
á einhvern hátt í fæðu lunda og
ýsu Melanogrammus aeglefinus. Árið
2007 hófst umfangsmikil rannsókn
á lunda í Vestmannaeyjum í sam-
vinnu Náttúrustofu Suðurlands,
Haf rann sóknastofnunar, Þekkingar-
set urs Vestmannaeyja, Háskóla
Íslands og Náttúrufræðistofnunar
Íslands. Meginmarkmið þessarar
sameiginlegu rannsóknar er að
kanna áhrif framboðs sandsílis
á afkomu lunda og athuga áhrif
veiða og umhverfis á stofn lunda.
Einnig er fylgst með aldri fugla í
lunda veiðinni og mat lagt á stærð
varpstofns26 og varpárangur.
Hér verður gerð grein fyrir því
ástandi sem hefur verið á stofnum
lunda og sandsílis við Vestmanna-
eyjar undanfarin ár. Kynntar verða
helstu niðurstöður sem fram hafa
komið úr rannsóknunum. Þá er
fjall að um mögulegar ástæður
fyrir núverandi stöðu mála og
hvað nán asta framtíð kann að bera
í skauti sér fyrir stofna sandsílis
og lunda.
Aðferðir
Lundi
Unnt er að aldursgreina lunda
fyrstu æviárin út frá lögun nefs og
fjölda grópa á hlið nefsins.24 Árið
1996 voru 733 fuglar aldursgreindir
úr veiði í háf á þennan hátt25 og
síðan 479 fuglar árið 1999 (frá Gísla
J. Óskarssyni). Sumarið 2007 hófust
aldursgreiningar með svipaðri
aðferð og lundar sem fengust frá
veiðimönnum athugaðir (1. tafla).
Grópir voru taldar á sama hátt og
áður, en sú breyting var gerð að
fuglum með fleiri en tvær grópir
var skipt í tvo hópa, fuglar með
tvær og hálfa gróp og þrjár grópir.
Frá og með fjögurra ára aldri og
tveim grópum í nefi vex óvissa í
aldursákvörðunum.27 Teknar voru
ljósmyndir af hverjum haus en það
auðveldar samanburð á milli fugla
og gefur það svigrúm í tíma sem
æskilegt er að hafa við flokkun
fugla í aldurshópa.
Athuguð var aldursdreifing 2.453
fugla sem voru merktar sem pysjur
1961–1982 í Vestmannaeyjum og
veiddust í háfa innan 25 ára frá
merk ingu. Fyrir hvern þessara 22
árganga var reiknað hlutfall þriggja
aldurshópa (2, 3 og 4 ára og eldri)
innan hvers árs og síðan reiknað
meðaltal hvers aldurshóps fyrir
allt tímabilið og 95% öryggismörk
þeirra. Þannig fékkst viðmið til
1. mynd. Lundapysja. - Atlantic puffin fledgling. Ljósm./Photo:
Kristján Egilsson.
2. mynd. Sandsílaseiði í júlí. - Juvenile sandeels in July. Ljósm./
Photo: Valur Bogason.