Náttúrufræðingurinn - 2013, Qupperneq 100

Náttúrufræðingurinn
100
fannst í fyrsta sinn á Íslandi í þjóð-
skóg inum í Jafnaskarði við Hreða-
vatn í Borgarfirði í byrjun september.
Sveppurinn sem er útbreiddur í lauf
og barrskógum Evrópu og Norður-
Ameríku er lítillega eitraður og
ber því að varast að rugla saman
við moldskjalda sem er algengur
matsveppur hérlendis.
Áhrif Eyjafjalla jökuls-
gossins á lífríkið
Öskustrók frá gosi Eyjafjallajökuls
lagði í fyrstu til suðurs og þakti
fljót lega hlíðar og láglendi undir
Eyjafjöllum. Öskufall varð minna
til vesturs og aska féll ekki að
neinu ráði í Þórsmörk og Goðalandi
fyrr en undir lok gossins 18. til
21. maí þegar vindáttir snerust til
norðurs og norðausturs. Öskugrár
gróðurinn norðan jökulsins var var
því fljótur að ná sér og vorsprettan
óx fljótt upp úr öskunni.
Í upphafi goss bar á dauðum
fiski í Markarfljóti. Athuganir í ám
sunn an Eyjafjalla í lok apríl sýndu
lækk að sýrustig og aukna leiðni en
ekki fengust sönnur fyrir fiskidauða
þessar fyrstu vikur gossins. Lax fiska-
seiði með fæðu í maga veiddust við
rafveiðar en samanburð skorti til
að meta hvort fjöldinn væri undir
meðallagi. Þó var ljóst að aska í ám
og lækjum á svæðinu hafði áhrif á
afdrif vorflugulirfa því verulega
dró úr veiði fullorðinna vorflugna
tegundarinnar straumhulstra, (Potamo -
phylax cingulatus) í ljósgildrum Nátt-
úrufræðistofnunar á Rauðafelli í
kjöl far gossins miðað við fyrri ár.
Í Fljótshlíð varð vart við töluverð
afföll humludrottninga í maí sem
rekja má til áhrifa öskunnar á gróður
því drottningarnar eru alfarið háðar
frjókornum og blómasafa úr víði-
reklum þegar þær fara á stjá á vorin.
Athugun á fjölda fýlshreiðra í
byrjun júní í Kvernugili við Skóga
undir Eyjafjöllum sýndi verulega
fækk un frá talningum 2008. Fækk-
unina má sennilega fremur rekja
til lélegs varpárangurs vegna ösku-
makk ar í upphafi varptímans en
fæðuskort því fýllinn sækir alfarið
fæðu í sjó. Aðra sögu er hins vegar
að segja um mófugla sem byggja
afkomu sína á smádýrum í jarðvegi
en lítið varð vart við þá í námunda
við athugunarsvæðið.
Allt frá upphafi gossins beindust
áhyggjur strax að búfénaði á þeim
svæðum sem verst urðu úti vegna
ösku. Í byrjun júní voru þungmálmar
og flúor mæld í mjólkursýnum og
lifrarsýnum úr húsdýrum undan
Eyja fjöllum og reyndust öll sýni
inn an viðmiðunarmarka. Athuganir
á sláturdýrum um haustið bentu
heldur ekki til þess að öskufallið
hafi haft veruleg áhrif á heilsufar
búfjár þar sem öskunnar gætti. Þó er
ekki hægt að útiloka langtímaáhrif
af öskufalli og öskufoki.
Athugun á útbreiðslu hlaup-
vatns ins úr hamfarahlaupinu í
Markar fjóti þegar íshettan bráðnaði
í upphafi gossins 14. apríl í sjónum
úti fyrir ósum árinnar sýndi óveru-
leg áhrif hlaupsins á seltu sjávar eða
styrk næringarefna. Auk þess bentu
athuganir á þörungum og dýrasvifi
ekki til þess að hlaupið hafi haft
afger andi áhrif á lífríkið í sjónum
og klak þorsks sem var að hefjast á
þessum tíma.