Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 20

Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 20
Náttúrufræðingurinn 20 1. mynd. Dimmuborgir. – Dimmuborgir in North Iceland. Ljósm./Photo: Kesara Anamthawat-Jónsson. ekki þörf. Þannig notum við orðið birkifrjókorn um óaðgreind Betula- frjókorn sem geta verið frá annarri tegundinni eða báðum. Ilmbjörkin er ferlitna tegund með 56 litninga en fjalldrapinn tvílitna með 28 litninga. Þrílitna blendingstré eru nokkuð algeng í íslenskum skógum2 og ummerki um erfðablöndun (e. introgression) hafa fundist í báðum tegundum hérlendis.3 Frjósemi þrílitna einstaklinga er verulega skert því að við rýriskiptingu (e. meiosis) verða til mislitna kynfrumur sem oftast eru óstarfhæfar. Engu að síður verða einnig til heilbrigðar kynfrumur, einlitna eða tvílitna,4 sem geta flutt erfðaefni aftur til foreldrategundanna. Spurningar hafa vaknað um hvaða áhrif erfðablöndun birkis hafi á stærð frjókorna. Ilmbjörk og fjalldrapi framleiða svipuð frjókorn, en misstór, og þegar frjógreining er notuð til að ráða í forn plöntusamfélög hefur stærð birkifrjókornanna verið sterkasta vísbendingin um hvor tegundin hafi verið ráðandi. Meðal annars hafa verið settar fram spurningar um það hvort birkið sem nam land á Íslandi eftir ísaldarlok hafi verið fjallabirki eða vaxtarlag íslenska birkisins mótast hér á landi með erfðablöndun eftir að það fluttist hingað.5 Þessar spurningar urðu til þess að ýtarlegar mælingar voru gerðar á stærð frjókorna frá ilmbjörk, fjalldrapa og þrílitna blendingum í núlifandi skógum á Íslandi og voru þeim rannsóknum gerð skil í Náttúrufræðingnum 2009.6 Meðal þess sem þar kom í ljós var að frjókorn blendinganna voru mjög oft óeðlileg í útliti, t.d. með fleiri eða færri frjópípugöt en þau þrjú sem vænta má á eðlilegu birkifrjókorni. Þessar niðurstöður sýna að mögulegt er að greina frjókorn blendinga í jarðvegssýnum og líklega svara spurningum um kynblöndun tegundanna fyrr á tímum. Ef merki um forna kynblöndun fyndust mætti svara því hvort blöndunin hafi verið samfellt ferli eða hvort sérstakar aðstæður hafi ýtt undir kynblöndun á ákveðnum tímaskeiðum. Því var ráðist í þær rannsóknir á sögu íslenska birkisins sem hér er greint frá. Niðurstöðurnar hafa verið birtar í þremur greinum í ritrýndum tímaritum7,8,9 og fjallað um þær í doktorsritgerð við Háskóla Íslands.10 Helstu rannsóknar- spurningar okkar voru: (1) Er hægt að sýna fram á forna kynblöndun með því að kanna tíðni afbrigðilegra frjókorna í jarðlögum og seti? (2) Ef sýnt er fram á tegunda- blöndun, var hún samfelld eða í hrinum? (3) Ef hrinur blöndunar greinast, við hvaða aðstæður áttu þær sér stað? (4) Hefur stærð frjókorna ilmbjarkar og fjalldrapa breyst vegna erfðablöndunar tegundanna?
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.