Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 30

Náttúrufræðingurinn
30
Til mosagreiningar var skorin
sneið inn að kjarna og eintök valin af
handahófi úr safni vatnamúsa. Ekki
reyndist unnt að greina mosa úr
hverju einasta eintaki. Í örfáum
tilvikum, þegar mörg eintök voru til
frá sama stað, voru þau tekin heil til
greiningar. Á rannsóknarstofu var
tekið 1–2 cm3 stykki úr hverju sýni
nema í undantekningartilvikum. Af
einu sýni (úr Nýlenduvatni) var
aðeins til 0,5 cm3 stykki. Í öðru tilviki
(sýni úr Hafralónsá) voru teknir 1 og
2 cm3 hlutar úr tveimur eintökum. Í
þriðja tilvikinu var vatnamúsin mun
lausari í sér en hinar og var því allt
eintakið skoðað, um 5 cm3.
Sýnum var komið fyrir á plastdiski
með vatni til að sundurskilja
einstaka hluta. Heillegir stönglar og
greinar voru tínd til hliðar og greind
undir krufningssmásjá (einnig
kölluð víðsjá) sem stækkar frekar
lítið. Þegar þörf var á voru hlutarnir
skoðaðir nánar undir öflugri smásjá.
Fjöldi stöngla og greina sem unnt
var að bera kennsl á var skráður
nákvæmlega ef stönglar og greinar
voru færri en 10. Ef hlutar sömu
tegundar voru fleiri var fjöldi aðeins
skráður sem >10. Flestir stöngla- og
greinahlutar voru blaðlausir eða svo
lítið eftir að tegundargreining var
ógerleg. Sum sýni var aðeins unnt
að greina til ættkvíslar og í einu
tilviki aðeins til ættar.
Óverulegur hluti skoðaðra sýna
var úr öðrum efnum en mosum,
s.s. þörungum eða blágrænum
bakteríum (blágerlum). Eitt sýni (frá
Þórshöfn) reyndist ólíkt öðrum þar
sem í því var tiltölulega mikið af
rauðþörungum. Þótt þetta sýni hafi
verið að mestu úr mosa hafði það
legið í sjó um tíma og þannig fengið
í sig rauðþörungana. Þessir hlutar
voru ekki greindir frekar.
Fundarstaðir eru merktir með
hlaupandi númeri í tímaröð. Byrjað
er á stöðunum þremur sem nefndir
eru í fyrri grein.1 Ástæða þess að
þessir staðir eru skráðir aftur er sú
að hér er lýst öllum stöðum þar sem
vatnamýs hafa fundist á Íslandi til
þessa, og gefinn samanburður um
stærð og tegundarsamsetningu.
Tiltækar athuganir
Við árslok 2015 var kunnugt um 17
fundarstaði vatnamúsa hér á landi.
Staðirnir eru bæði á láglendi og
hálendi og eru dreifðir um mestallt
land (1. mynd).
Sagt er frá fyrstu þremur
fundarstöðunum í greininni frá 1988
þar sem vatnamúsa á Íslandi er fyrst
getið.1 Staðirnir þrír voru:
1. Holtavörðuvatn, Holtavörðu-
heiði, Strand. (64.992653°N;
21.083502°V), 1969.
2. Hádegisvatn, Þambárvöllum,
Bitrufirði, Strand.
(65.445608°N; 21.370993°V),
1969.
3. Bakkatjörn, Syðri-Bakka,
Eyjafirði, Eyf. (65.828949°N;
18.190977°V), 1982.
Síðan hafa sams konar fyrirbæri
fundist á 14 stöðum til viðbótar.
Nánari upplýsingar um þá fundi
eru skráðar hér á eftir í tímaröð
(staður, tími, fjöldi eintaka, finnandi,
– athugasemdir eða skýringar):
4. Stóra-Arfavatn, Arnarvatns-
heiði, Mýr. (64.905548°N;
20.488507°V), júní-júlí 1988.
Um 320 stykki fundust, þar af
var 77 safnað. Helgi Laustsen
(Freddy Laustsen, Reykjavík, munnl.
uppl.). – Finnandi taldi að um
1. mynd. Staðir þar sem vatnamýs hafa fundist til loka árs 2015. – Finding localities of false lake balls in Iceland until the end of 2015.