Bókasafnið - 01.06.2016, Blaðsíða 31

Bókasafnið 40. árg – 2016 31
Myndasögur eru ekki nýtt fyrirbæri á bókasöfnum en þegar Borgarbókasafnið ákvað að stofna sér-staka myndasögudeild í Grófarhúsi árið 2000
voru það nýmæli. Safnið markaði með þessu nýja stefnu
sem hafði víðtæk áhrif og fl jótlega voru samskonar deildir
stofnaðar í öðrum söfnum, bæði innan Borgarbókasafnsins,
á höfuðborgarsvæðinu og um land allt.
Segja má að markmiðið hafi verið tvíþætt. Annarsvegar var
fj ölgun myndasagna grímulaust herbragð til að fá unglinga
og þá sérstaklega unga karlmenn inn á safnið – en þeir eru í
miklum minnihluta meðal lánþega – og hinsvegar var safnið
einfaldlega að fylgja lögbundnu hlutverki sínu og leiðarljósi
að stuðla að læsi og lýðræði með því að bjóða upp á efni sem
höfðar til ólíkra samfélagshópa.
Allar þessar myndasögudeildir eru reknar í góðu sam-
starfi við sérverslunina Nexus, en þekking starfsfólks þar
skiptir lykilmáli fyrir val á efni. Heimur myndasögunnar er
víðfeðmur og fj ölbreyttur og ekki sjálfsagt að á bókasöfnum
starfi fólk sem þekkir hann gjörla. Til dæmis er það út-
breiddur misskilningur að myndasögur séu einungis barna-
efni, stór hluti myndasagna er ætlaður unglingum og eldri
lesendum. Annað atriði snýr að kynjunum en lengi vel hefur
verið talið að myndasögur höfði sérstaklega til karla. Vissu-
lega hefur yfi rburðastaða bandarísku ofurhetjunnar sett
mark sitt á lesendahópinn, en á síðustu árum hafa verið að
koma fram ofurhetjusögur sem höfða ekki síður til kvenna,
til dæmis í krafti öfl ugra kvenhetja. Þessi bylgja á vafalaust
vinsældum japönsku myndasögunnar, manga, mikið að
þakka, en þar standa kvenlesendur og kvenhöfundar næst-
um jafnfætis þeim sem kalla má karlkyns.
Mikill meirihluti myndasagna á Borgarbókasafninu er
á ensku. Stærstur hluti safneignarinnar eru bandarískar
og japanskar sögur, en þó að franskar og belgískar sögur
njóti mikilla vinsælda í heimalöndum sínum eru þær ekki
mikið þýddar á ensku – og frönskumælandi lesendur á Ís-
landi eru ekkert voðalega margir. Evrópskum sögum (þar
á meðal norrænum) og manga er haldið sér, en bandarísku
sögunum er skipt í nokkra fl okka, svo sem ofurhetjur, hroll-
vekjur, glæpasögur og ævintýri. Ekki má gleyma almenna
fl okknum sem inniheldur það sem kalla má „venjuleg“
skáldrit (á ensku oft nefnt „graphic novels“), það er að segja
verk sem ekki falla að tilteknum bókmenntagreinum, eru
„bara“ skáldverk.
Íslenskar myndasögur hafa hingað til ekki gert sig mjög
gildandi. Á síðustu árum hefur þeim verið að vaxa örlítill
fi skur (síli?) um hrygg, auk þess sem nýjar þýðingar á ís-
lensku hafa verið að birtast.
Loks má geta þess að bókum um myndasögur er raðað
sérstaklega inni í myndasögudeildinni, auk kennslubóka í
myndasögugerð og teikningu.
Myndasögudeildin hefur ekki verið óumdeild, enda er
myndasagan form sem fellir sig ógjarna að hinu viðtekna og
er halt undir róttækni – eða vill allavega vera það! Mynda-
sagan er jaðarform, blendingur orða og mynda og sem slíkt
hefur það löngum legið undir ámæli, ýmist fyrir að inni-
halda of margar myndir og hamla þannig læsi eða fyrir að
textinn í talblöðrunum sé of smár, sem stuðli að sjóndepru.
Með því að gera myndasögur aðgengilegar á bókasöfnum
hefur Borgarbókasafn lagt sitt af mörkum til að bægja
frá fordómum af þessu tagi, fordómum sem því miður ná
einnig til lesendahópsins. Þau eru ófá ungmennin sem hafa
fundið athvarf í myndasögudeildinni þegar aðrir staðir hafa
virst fj andsamlegir. Sem dæmi má nefna nýútskrifaðan bók-
menntafræðing sem lýsir því svo í inngangi lokaritgerðar
sinnar um nýjar kvenhetjur ofurhetjumyndasagna að hún
hafi alist upp í myndasögudeildinni í Grófarhúsi.
Eins og áður segir eru íslenskar myndasögur ekki áberandi
hluti menningarlandslagsins, en það að gera myndasögur
sýnilegri á bókasöfnum virkar einnig sem hvatning til
(ungra) listamanna. Hluti af þessum sýnileika felst í við-
burðum og sýningum og árið 2002 heimsótti safnið skoski
myndasöguhöfundurinn Grant Morrison sem var á Ís-
landi í boði Nexus. Erindi hans var afar vel sótt og síðan
hafa viðburðir tengdir myndasögum orðið að föstum lið í
starfi safnsins. Norræn sýning var opnuð árið 2003 og árið
2004 voru myndasögur þema menningarnætur, með vegg-
spjaldasýningu og pallborðsumræðum. Ári seinna var haldin
sýning á verkum ungra teiknara í tengslum við myndasögu-
messu í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi, sem Borgar-
bókasafn var aðili að. Frá árinu 2009 hefur safnið staðið
fyrir árlegum myndasögusamkeppnum fyrir ungt fólk og er
afraksturinn síðan settur á sýningu.
Árið 2014 hófust sýningar á myndasögum íslenskra höf-
unda í myndasögudeild, með það að markmiði að vekja
Myndasögur fyrir alla,
konur, börn og kalla
Úlfhildur Dagsdóttir er MA í almennri bókmenntafræði frá HÍ.
Heimasíða Úlfhildar er garmur.is/varulfur.