Morgunblaðið - 17.11.2016, Qupperneq 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2016
Hamraborg 10 – Sími 554 3200
Opið: Virka daga 9.30-18, laugardaga 11-14
Kynnum nýju margskiptu
glerin frá Essilor
Fáðu aukapar í kaupbæti
Verið velkomin í sjónmælingu
Traust og góð þjónusta í 20 ár
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Algengt er að foreldrar treysti sér
ekki til þess að setja börnum sínum
mörk og reglur hvað varðar netnotk-
un. Jafn mikilvægt er að fylgjast með
hegðun ungmenna á netinu og utan
þess. Ýmiskonar óvandað efni og um-
fjallanir á netinu, sem við fyrstu sýn
líta út fyrir að vera áreiðanlegar,
glepja gjarnan börnum og unglingum
sýn og nauðsynlegt er að auka öryggi
barna á netinu án þess að það komi
niður á möguleikum þeirra á að nota
það. Þetta er meðal þess sem var til
umræðu á morgunverðarfundi sam-
takanna í gær, Náum áttum, þar sem
umræðuefnið var netnotkun barna og
ungmenna.
„Það er svo mikið af drasli á netinu
sem er látið líta út eins og fréttir. Það
er erfitt fyrir fullorðið fólk að sjá í
gegnum það, hvað þá fyrir börn og
unglinga,“ segir Óli Örn Atlason,
uppeldis- og menntunarfræðingur,
einn þeirra sem héldu fyrirlestur á
fundinum. Í þessu sambandi nefnir
Óli Örn nokkrar íslenskar frétta- og
afþreyingarvefsíður og segir óvandað
efni þeirra geta komið inn ranghug-
myndum hjá ungmennum. Mörg
þeirra gætu átt erfitt með að átta sig
á því hvort um sannleika eða vafa-
samar fullyrðingar væri að ræða.
„Þau eru forvitin og eru alltaf að leita
að upplýsingum,“ segir hann. „Þess
vegna er svo mikilvægt að einhver
segi þeim að það sé ekki allt satt og
rétt sem þau lesa.“
Erindi Óla Arnar bar heitið Get ég
treyst á Sjomlatips eða Beautytips?
Hann segist hafa orðið þess áskynja í
starfi sínu með unglingum að margar
stúlkur treysta á Facebook-hópinn
Beauty Tips og aðra álíka hópa til að
fá ýmis ráð. „Það er mikið af alvöru
úrræðum þar og þarna fá stelpur oft
stuðning,“ segir Óli Örn og segir það
sama eiga við um strákahópinn
Sjomlatips.
Markvisst beint gegn stelpum
Óli Örn veitir félagsmiðstöðinni
Fönix í Kópavogi forstöðu og hann
heldur reglulega fræðslufundi um
samskipti á netinu á vegum SAFT,
sem er vakningarátak um örugga og
jákvæða tölvunotkun. Markmið
fræðslunnar er m.a. að hvetja ung-
menni til rökhugsunar og hann legg-
ur áherslu á að valdefla stelpur.
Hann segir að mörgu afþreyingarefni
og ýmsum vinsælum Instagram
töggum sé markvisst beint að stelp-
um og nefnir í því sambandi #sexta-
gram, #bikinibridge og #chasing-
perfection þar sem tiltekið útlit eða
hegðun er sýnt sem eftirsóknarvert.
„Þetta er enn ein leiðin til að segja
stelpum hvernig þær eiga að vera til
að þóknast strákum,“ segir Óli Örn.
Annað sem Óli Örn nefnir eru
nafnlausar spjallsíður og öpp eins og
ask.fm og Kiwi, þar sem hægt er að
spyrja þá sem skráðir eru á síðurnar
allskonar spurninga í skjóli nafn-
leyndar. Þá er algengt að þar séu
gefnar einkunnir fyrir ýmsa eig-
inleika eins og t.d. útlit. „Reyndar
held ég að krakkar í unglingadeild
séu mikið til hættir að vera á þessum
síðum. Yngri krakkar í 5.-7. bekk eru
komnir á þær og ég held að þau ráði
ekkert öll við þær spurningar sem er
verið að spyrja þarna inni, segir
hann. „Við þurfum að beina sjónum
að yngri hóp en við erum þegar að
gera,“ segir Óli Örn.
Foreldrar vita oft ekki neitt
Óli Örn vann námsefni fyrir SAFT
um netnotkun og fer á milli skóla og
ræðir nethegðun við nemendur í ung-
lingadeildum grunnskóla. Hann hef-
ur einnig verið með foreldrafræðslu,
þar sem áhersla er á netnotkun
barna og unglinga. „Foreldrar vita
oft ekki neitt, þeir kannast ekkert við
þessar síður sem ég tala um. Mörg-
um finnst erfitt að fást við þetta, þeir
telja sig ekki hafa tækniþekkinguna
og finnst það vera nánast óyfirstíg-
anlegt að skipta sér af nethegðun
barna sinna. En það þarf enga sér-
staka þekkingu, heldur fara á þessar
síður, jafnvel skrá sig þar inn,“ segir
Óli Örn.
Hann segir algengt að mesta
áhyggjuefni foreldra hvað netnotkun
varði sé hvernig þeir geti stoppað
netnotkun eða dregið úr henni. „Það
er örugglega vandi hjá mörgum. En
það sem mér finnst skipta meira máli
fyrir heildina er hvernig á að haga
sér á netinu.“
Flestir fengið nektarmyndir
Óli Örn segist hafa gert óform-
legar kannanir meðal unglinga og
segir að samkvæmt þeim hafi um
80% þeirra fengið sendar nektar- eða
kynfæramyndir af öðrum ungmenn-
um. „Stundum eru krakkar sem eru í
sambandi að senda hvort öðru þetta
sem einhverskonar staðfestingu á
sambandinu. Einhverjir gera þetta í
leit að viðurkenningu, aðrir í ein-
hverjum fíflaskap. En fæstir eiga von
á að myndirnar komist í umferð og
þegar það gerist eru afleiðingarnar
yfirleitt miklu meiri fyrir stelpur en
stráka. Þetta er oft afgreitt sem ein-
hver töffara- eða fíflagangur hjá
strákunum, en stelpurnar fá druslu-
stimpilinn. Maður sér í þessu sam-
bandi hvað Druslugangan og Free
the nipple, þar sem stelpurnar taka
sjálfar völdin, eru mikilvæg tæki í
þessu sambandi.“
„Krakkar fara á netið löngu áður
en þau læra að lesa,“ sagði Hrefna
Sigurjónsdóttir, framkvæmdastjóri
Heimilis og skóla, sem einnig hélt er-
indi á fundinum og vísaði þar í rann-
sókn SAFT frá 2013. „Fullorðnir
verða oftast ekki vitni að óviðeigandi
netnotkun barna fyrr en eftir á og
þess vegna er fræðsla svo mikilvæg.“
sagði Hrefna í erindi sínu.
Hún benti á ýmis jákvæð áhrif
snjalltækjavæðingar, t.d. auðveldari
samskipti, hægt væri að eiga blóm-
legt félagslíf á netinu, þar væri boðið
upp á ýmsa afþreyingu og þetta væri
auðveld leið til að afla upplýsinga.
„En það er alveg ljóst að með netinu
standa foreldrar frammi fyrir aukn-
um og nýjum áskorunum,“ sagði
Hrefna og tiltók þar m.a. hvernig
hamla mætti aðgangi að óviðeigandi
efni, einelti á netinu og það stöðuga
áreiti sem getur falist í því að vera
„sífellt tengd/ur“. „Mesta áskorunin
felst í hvernig við getum aukið tæki-
færi barna á netinu án þess að auka
áhættu,“ sagði hún.
Netið er fullt af allskonar drasli
 Algengt að foreldrar viti ekki hvernig fylgjast á með netnotkun barna  Auka þarf netöryggi án
þess að skerða möguleikana  Strákar sem senda nektarmyndir sagðir töffarar – stelpurnar druslur
Getty Images/iStockphoto
Á netinu „Krakkar fara á netið löngu áður en þau læra að lesa,“ segir Hrefna Sigurjónsdóttir, framkvæmdastjóri
Heimilis og skóla. Hún var ein þeirra sem héldu erindi á morgunverðarfundi samtakanna Náum áttum.
Óli Örn
Atlason
Hrefna
Sigurjónsdóttir
„Ég hugsa oft um samfélagsmiðla
sem annan heim, þetta er heimur
þar sem fólk leyfir sér oft að segja
hluti sem það leyfir sér ekki að
gera í daglegu lífi, heimur þar sem
fólk deilir upplýsingum og tekur
misalvarlega.“ Þetta sagði Herdís
Ágústa Kristjánsdóttir Linnet,
menntaskólanemi og formaður
ungmennaráðs Barnaheilla, í er-
indi sem hún hélt á morgunverðar-
fundinum í gær.
Herdís lýsti eigin notkun á sam-
félagsmiðlum og sagði að stund-
um mætti halda að sumir byggju
þar. „Það er þörf á umræðu um
samfélagsmiðla og við þurfum að
ræða hvers vegna við erum að
nota þá. Gætum við notað eitthvað
annað?“ spurði Herdís.
Bergþóra Þórhallsdóttir kennari
hélt einnig erindi og sagði frá mál-
þingi sem haldið var á Akureyri
fyrr á þessu ári. Þar voru mótuð
viðmið um skjátíma barna og ung-
menna þar í bæ og nú hafa drög að
þeim litið dagsins ljós.
Þessi viðmið eru mismunandi
eftir aldri barnanna; t.d. er við-
miðið fyrir leikskólabörn 60 mín-
útur á dag, fyrir nemendur í 5.-7.
bekk er það 120 mínútur og fyrir
ungmenni er það 240 mínútur.
„Við getum hugsað um þetta sem
útivistartíma á netinu, því eigin-
legur útivistartími virðist ekki
lengur vera útbreitt vandamál –
við þurfum fremur að huga að því
sem börnin eru að gera á netinu,“
sagði Bergþóra.
Útivistartími á netinu
SAMFÉLAGSMIÐLAR EINS OG ANNAR HEIMUR
Til átaka kom við strætóskýli við
Suðurlandsbraut í Reykjavík síð-
degis í gær, þar sem reykingar
voru upphaf snarpra orðaskipta
sem leiddu af sér handalögmál.
Maður kom að öðrum að reykja í
skýlinu og sagði slíkt vera bannað.
Reykingamaðurinn lét sér þetta í
léttu rúmi liggja en fór út fyrir
skýlið og reykti þar áfram. Sá sem
athugasemdirnar gerði gafst þó
ekki upp og fór þá að taka myndir
af viðkomandi, sem brást hinn
versti við. Stimpingarnar vegna
þessa urðu nokkuð harðar, en lög-
reglan skakkaði leikinn og flutti
annan mannanna á slysadeild.
Morgunblaðið/Golli
Rifust vegna reyk-
inga í strætóskýli