Morgunblaðið - 17.11.2016, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Demókratarvestra veltanú við öllum
steinum. Þeir spyrja
sig hvers vegna
þessi gamli flokkur
sé orðinn nær
áhrifalaus í Banda-
ríkjunum. Það er ekki nóg með að
andstæðingurinn sé kominn með
annan fótinn inn í Hvíta húsið og
sé með meirihluta bæði í Öld-
unga- og Fulltrúadeild þingsins.
Repúblikanaflokkurinn hefur
miklu fleiri ríkisstjóra en demó-
kratar og hann er með mikla yfir-
burði þegar horft er til þinga ein-
stakra fylkja sambandsríkisins.
Eftir þessar kosningar blasir
við demókrötum sviðin jörð. Þó
studdu helstu sjónvarpsstöðvar
og þekktustu blöðin demókrata
og viðurkenna nú opinberlega að
þau hafi farið offari gegn Trump
og repúblikönum. Réttlæta sig
með því að Trump sé svo hættu-
legur einingu og heill Bandaríkj-
anna að alvarlegt frávik frá lág-
markskröfum um heiðarleika
fjölmiðla hafi verið óhjá-
kvæmilegt.
New York Times hefur þegar
birt yfirlýsingu um að það muni
hverfa að óhlutdrægari fjöl-
miðlun á ný. Sú yfirlýsing þýðir
að blaðið muni áfram mjög draga
taum demókrata, en ekki ganga
út í þann óhemjuskap sem það
viðurkennir að hafa gert af illri
nauðsyn. Washington Post hefur
enn ekki lofað yfirbót en yfirferð
yfir framgöngu þess í aðdraganda
kosninga sýnir að það var á svip-
uðu róli og NYT. Þessi blöð kalla
vinstri menn hér á landi jafnan
„stórblöð“ og þá er
ekki vísað til út-
breiðslu í áskrift.
Því að teknu tilliti til
íbúafjölda þá sam-
svarar útbreiðsla
WP því að það kæmi
sem áskriftarblað út
í 350 eintökum á Íslandi.
Framangreindar staðreyndir
breyta ekki því, að bæði blöðin
eru eftirtektarverðir fjölmiðlar
og birta mikið og vandað efni af
margvíslegu tagi og þar starfa
margir vel kunnir og viður-
kenndir blaðamenn. En stjórn-
málalega slagsíðan (þá er ekki
verið að tala um ritstjórnarefni),
og ekki síst það, hvernig blöðin
misstu sig á þessu ári, hefur
skaðað álit þeirra.
Íslendingar búa við „RÚV“,
sem er stjórnlaus stofnun. Þeir
sem hafa tekið deildir þess yfir
fara sínu fram og virðast ekki sjá
neitt athugavert við umgengni
sína við hlutleysiskröfu laganna.
Fyrrnefnd blöð og sjónvarps-
stöðvar vestra sem kallaðar eru
„mainstream media“ og eru hall-
ar undir demókrata eru ekki að
brjóta lagafyrirmæli. Og þeir
fjölmiðlar eru ekki reknir fyrir fé
sem snýtt er út úr almenningi.
Vandi fjölmiðla vestra þykir
mikill. Kannanir sýna að aldrei
hefur almenningur þar vantreyst
fjölmiðlum sem nú. Og merki eru
um að forráðamenn þeirra skynji
vandann.
Vandi „RÚV“ er af fyrr-
nefndum ástæðum margfaldur og
ekki minnstu merki um að nokkur
maður sem má sín þar skammist
sín.
Nú er talið að tor-
tryggni almennings
í garð fjölmiðla hafi
hjálpað Trump}
Ósigur fjölmiðla vestra
Kína er vaxandiveldi á öllum
sviðum og hefur á
liðnum árum látið æ
meira til sín taka
utan síns hefð-
bundna yfirráða-
svæðis. Kínverjar
hafa í gegnum tíðina litið fremur
inn á við en út á við og þó að til
séu dæmi, risavaxin eins og
margt sem kínverskt er, frá því
til forna að Kínverjar hafi farið í
könnunarleiðangra til fjarlægra
landa, hafa þeir um langa hríð
haldið sig nær alfarið innan eigin
landamæra og nánasta hafsvæðis.
Á síðustu árum hefur sú þróun
orðið að Kínverjar eru farnir að
líta á stöðu sína í heiminum og
samskipti sín við aðrar þjóðir á
annan hátt en fyrr. Næstu ná-
grannar þeirra hafa orðið mjög
varir við þetta og Kínverjar hafa
látið finna fyrir sér á stóru haf-
svæði út frá ströndum Kína. Ís-
lendingar hafa einnig orðið varir
við breytta afstöðu Kína, sem
sýnir málefnum norðurslóða mik-
inn áhuga þrátt fyrir staðsetn-
ingu hins mikla ríkis á jarðarkúl-
unni. Þetta er eitt merki þess að
Kínverjar eru farnir að líta svo á
að áhrifa þeirra eigi að gæta utan
næsta nágrennis Kína.
Annað sem er til
marks um hið sama
er friðargæsla sem
Kína hefur tekið að
sér í Suður-Súdan.
Þar hafa Kínverjar
fjárfest í olíulindum
og hafa tekið að sér
að stilla til friðar á vegum Sam-
einuðu þjóðanna. Á dögunum
gerðist það svo að tveir kínversk-
ir hermenn féllu í átökum í land-
inu, fáeinum vikum eftir að her-
maður í verkfræðideild Kínahers
féll í Malí.
Kínverjar eru mjög óvanir því
að hermenn þeirra falli í átökum,
hvað þá á erlendri grundu. Síðast
gerðist það í landamæraátökum
við Víetnam árið 1979.
Þó að mannfallið hafi ekki ver-
ið mikið nú vakti það mikla at-
hygli heima fyrir. Viðbrögð yfir-
valda benda hins vegar ekki til að
þessir atburðir hafi dregið úr
vilja þeirra til að láta til sín taka
utan Kína. „Þetta endurspeglar
ábyrgð Kína sem stórveldis,“
segir í yfirlýsingu stjórnvalda.
Sjálfsagt er að gera ráð fyrir
að Kínverjar haldi áfram að láta
til sín taka utan landsteinanna í
auknum mæli, hvort sem er í
stjórnmálum, viðskiptum eða á
hernaðarlega sviðinu.
Kína missir
hermenn í átökum
í fyrsta sinn um
áratugaskeið}
Kínverjar fikra sig út í heim
Þ
að var athyglisverð frétt í Morgun-
blaðinu í gær um nýja rannsókn
sem sýnir fækkun barna í sveitum
landsins. Börnum fækkaði um 25
til 50% til sveita á tímabilinu 1998
til 2014 en fullorðnum fækkaði yfirleitt aðeins
um tæplega 10%. Það er Vífill Karlsson, dósent
við Háskólann á Akureyri, sem vann rannsókn-
ina og skoðaði ástæður þess að börnum fækkar
mjög í sveitum. Helsta ástæðan er sú að jarð-
arverð er það hátt að barnafólk hefur ekki efni
á að kaupa sér jörð. Ungt fjölskyldufólk hefur
ekki fjárhagslegt bolmagn til að kaupa sér jarð-
ir og ef það gerir það er skuldaklafinn svo
þungur að hann ber það ofurliði. Í rannsókn
Vífils kom fram að meiri líkur eru á að ungt fólk
sem hefur búskap hætti en fólk á miðjum aldri
sem hefur búskap. Það er grafalvarleg staða ef
jarðarverð stendur í vegi fyrir lífi til sveita og endurnýjun
bændastéttarinnar.
Jarðarverð hrekur ungt fólk úr sveitunum á sama hátt
og fasteignaverð hrekur ungt fólk úr miðborginni og út í
úthverfin. Á sólskinsdögum má heyra ráðamenn tala um
mikilvægi dreifðrar búsetu, að gera þurfi ungu fólk kleift
að búa þar sem það vill og skapa fjölbreytt atvinnutæki-
færi víða um land. Þá er rætt um að byggja fleiri íbúðir á
höfuðborgarsvæðinu sem ungt fólk ræður við að kaupa og
gera því auðveldara um vik að fjárfesta í fasteign. Umræð-
an er full af fyrirheitum sem verða aldrei framkvæmd.
Fyrir ungt fjölskyldufólk virðist svartnættið blasa við í
þessum málum. Fasteignaverð hækkar og
hækkar og það sér þann eina kost, til að búa
börnum sínum heimili, að kaupa fasteign í bæ
út á landi því þar er fasteignaverð víðast við-
ráðanlegra en í borginni. Tilhugsunin um að
búa úti á landi er heillandi en tilhugsunin um
þjónustuna sem landsbyggðarfólk víða býr við
er hrikaleg. Litlir möguleikar eru á að fá at-
vinnu við hæfi, nettenging er svo léleg að ekki
er hægt að stunda fjarvinnu og samgöngumál
ekki mönnum bjóðandi. Heilbrigðisþjónusta,
sem er barnafólki mjög mikilvæg, er slök, eng-
inn banki eða pósthús eru á staðnum og önnur
þjónusta, sem á að vera sjálfsögð, er af skorn-
um skammti. Þótt unga fólkið hafi efni á fast-
eigninni vantar upp á allt hitt svo það er dæmt
til að kúldrast áfram í kjallaranum hjá mömmu
og pabba eða á leigumarkaði, sem skapar oft
ekkert nema óöryggi.
Það fæðast ekki allir með silfurskeið í munni, eins og
ráðamenn þessarar þjóðar virðast stundum halda, og þeir
þurfa að vinna í því að gera þetta land byggilegt fyrir þá
kynslóð sem tekur við þegar þeir eru farnir undir græna
torfu. Það er skylda þeirra að gera landið lífvænlegt fyrir
komandi kynslóðir.
Barnafólk, sem er grunnurinn að byggð á þessu landi,
verður oft undir í umræðunni en nú er kominn tími til að
því verði gert kleift að búa sér heimili og stunda atvinnu
hvort sem það er í borginni eða í sveitinni.
ingveldur@mbl.is
Ingveldur
Geirsdóttir
Pistill
Barnafjölskyldur á hrakhólum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
MannréttindadómstóllEvrópu dæmdi í vik-unni, að mannréttindihefðu ekki verið brotin
á tveimur Norðmönnum, sem bæði
sættu sektum skattayfirvalda fyrir
skattalagabrot og síðar hegning-
arlagarefsingu fyrir sömu brot.
Mennirnir vísuðu málinu til
mannréttindadómstólsins því þeir
töldu það falla undir svonefnt „ne bis
idem“ eða bann við endurtekinni
málsmeðferð vegna sama brots.
Vilmar F. Sævarsson, lögfræð-
ingur hjá KPMG, segir málið ekki
ósvipað því sem Jón Ásgeir Jóhann-
esson rekur gegn íslenska ríkinu.
„Um nokkurt skeið hefur verið
beðið eftir dómi Mannréttinda-
dómstóls Evrópu í máli Jóns Ásgeirs
gegn Íslandi um hvort fyrirkomulag
skattamála á Íslandi standist Mann-
réttindasáttmála Evrópu,“ segir
Vilmar en dómar á síðastliðnum ár-
um hafa gefið til kynna að fyr-
irkomulagið kunni að vera í andstöðu
við sáttmálann.
„Í þessum nýfallna dómi í máli
gegn Noregi, sem virðist efnislega
sambærilegt máli Jóns Ásgeirs,
kemst dómstóllinn hins vegar að
þeirri niðurstöðu að fyrirkomulag
skattamála í Noregi sé ekki í and-
stöðu við sáttmálann. Það er ekki
ólíklegt að niðurstaða í máli Jóns Ás-
geirs verði á sama veg. Þetta er því
veigamikill dómur.“
Skilyrðin fjögur
Við mat á því hvort um tvöfalda
refsimeðferð sé að ræða, þ.e. að ein-
staklingi sé gerð refsing í tvígang
fyrir sama brot, hefur Mannréttinda-
dómstóllinn sett fram fjögur skilyrði
að sögn Vilmari.
„Dómstóllinn horfir til fjögurra
þátta í mati sínu en þeir eru 1) að
báðar málsmeðferðirnar teljist refsi-
meðferðir, þ.e. að mönnum sé gerð
„refsing“ í skilningi sáttmálans, 2) að
refsingarnar séu vegna „sama
brots“, 3) að endanleg ákvörðun liggi
fyrir og 4) að málsmeðferð sé end-
urtekin, þ.e. að ný málsmeðferð sé
hafin vegna sama brots eftir að end-
anleg ákvörðun liggur fyrir.“
Hvað varðar málið gegn Noregi
segir Vilmar að dómstóllinn hafi
komist að þeirri niðurstöðu að um
sama brot hafi verið að ræða en nið-
urstaðan byggist á því að fjórða skil-
yrðið sé ekki til staðar.
„Hvað varðar mat á þessu skil-
yrði þá tekur dómstóllinn fram að
hann hafi ekki athugasemdir við þær
ástæður sem lægju að baki fyr-
irkomulagi skattamála í Noregi, þ.e.
að skattaálaginu var ætlað að vera
hvetjandi fyrir skattaðila að skila inn
réttum upplýsingum á meðan refsi-
meðferðinni var ætlað að hafa varn-
aðar- og refsiáhrif.“
Dómstóllinn bendir jafnframt á,
að sögn Vilmars, að skattaðilinn hlyti
að hafa vitað af þeim möguleika að
hann gæti þurft að sæta bæði sak-
sókn og skattálagi.
„Þá tekur dómstóllinn fram að
málin hafi verið rekin samhliða hvort
öðru og að þau hafi verið samtengd,
þ.e. annars vegar skattamálið og
refsimálið. Þannig hefðu staðreyndir
sem færðar voru fram í öðru málinu
verið notaðar í hinu málinu. Þá
hefði, við mat á refsingu í refsi-
málinu, verið tekið tillit til skatta-
álagsins og þannig hefði meðalhófs
verið gætt við ákvörðun heild-
arrefsingar.“
Á þessum forsendum taldi
dómstóllinn að sögn Valdimars
ljóst að skattaðilinn hefði ekki
sætt mismunun eða órétti
vegna fyrirkomulags skatta-
mála í Noregi.
Heimilt að sekta og
refsa fyrir sama brot
Reuters
Dómur Mannréttindadómstóll Evrópu felldi tímamótadóm á þriðjudag.
Niðurstaða Mannréttinda-
dómstólsins í máli tveggja
manna gegn norska ríkinu er í
samræmi við niðurstöður
Hæstaréttar Íslands í sambæri-
legum málum hér á landi. Þann-
ig féll dómur í máli nr. 38/2013
hjá Hæstarétti þar sem krafa
um frávísun á grundvelli 4. gr.
samningsviðauka nr. 7 við
Mannréttindasáttmála Evrópu
um tvöfalda refsingu var hafn-
að. Vísaði Hæstiréttur til fyrri
fordæma sinna þar sem komist
hefur verið að þeirri niðurstöðu
að álagsbeiting í endur-
ákvörðun skatta og
saksókn á seinni stig-
um feli ekki í sér tvö-
falda refsimeðferð.
Dómur Mannréttinda-
dómstólsins styrkir þá
málsmeðferð sem
höfð er í skatta-
málum hér á
landi.
Rétt hjá
Hæstarétti?
Í SAMRÆMI VIÐ ÍSLENSKA
RÉTTARFRAMKVÆMD
Vilmar Freyr
Sævarsson