Dagblaðið Vísir - DV - 15.05.2015, Blaðsíða 45

Helgarblað 15.–18. maí 2015 Lífsstíll 45
VIÐ
PLÖNUM
Í hverri viku veljum við
hollar og bragðgóðar
uppskriftir sem matreiðslu-
sérfræðingar okkar hafa
þróað og fundið til.
1
VIÐ
ÚTVEGUM
HRÁEFNI
Við veljum fyrsta fl okks
hráefni í uppskriftirnar
okkar. Það sem þú
gætir þurft að eiga er
sykur, hveiti, mjólk, smjör,
olía, salt og pipar.
2
VIÐ
MÆLUM
Við sjáum til þess
að sem minnst fari
til spillis með því að
afhenda þér hráefnin
í réttu magni.
3
VIÐ
AFHENDUM
Þú getur valið um að
koma og sækja matar-
pakkann þinn til okkar að
Nýbýlavegi 16 eða að fá
hann sendan heim gegn
greiðslu.
4
WWW.ELDUMRETT.IS
Við sjáum um innkaupin og uppskriftirnar. Þú eldar og nýtur
www.eldumrett.is
Blæðingar, kven-
leikinn og náttúran
n Nokkrar staðreyndir um tíðablæðingar n Tengdar göldrum á fyrri tíð
S
umum konum þykir mikið
vesen að fara á túr, en aðrar
fagna blæðingunum, kven-
leikanum og tengingunni við
tunglið. Tíðahringur flestra
kvenna er 28 dagar og tunglmánuð-
urinn líka. Með aukinni velmegun og
vaxandi líkamsþyngd byrja stúlkur
nú mun fyrr á blæðingum en á árum
áður. Meiri líkamsfita veldur aukinni
framleiðslu á estrógeni og þess vegna
er talið að stúlkur byrji fyrr á blæð-
ingum en áður þegar næringarástand
manna var verra.
Tíðablæðingar hafa í gegnum
tíðina verið sveipaðar dulúð og
ýmiss konar kreddur og hjátrú
hafa tengst þeim. Þær hafa líka
verið uppspretta óttablandinn-
ar virðingar vegna augljósrar
tengingar við náttúruöflin.
Margar konur hafa upplifað það
magnaða fyrirbæri að verða sam-
tíða öðrum konum. Það gerist þegar
konur á frjósemisaldri búa saman
eða verja miklum tíma saman. Lík-
amar þeirra stilla sig saman og blæð-
ingar fer að bera upp á sama tíma.
Það er margt merkilegt sem tengist
blæðingum kvenna og hér eru nokkur
atriði fyrir fróðleiksfúsa:
n Kona tapar 30–40 millilítrum af blóði við
hverjar blæðingar.
n Ef blæðingar eru meiri en 60 millilítrar eru
þær taldar mjög miklar.
n Konur með miklar blæðingar geta upplifað
þreytu og slen vegna járnskorts sem fylgir
blóðtapinu.
n Árið 1947 gerði Walt Disney teiknimynd
sem fjallaði um blæðingar kvenna. Myndin
var notuð um árabil í líffræðikennslu í skólum
vestanhafs. Talið er að í myndinni hafi orðið
leggöng (e. vagina) í fyrsta sinn heyrst í
hreyfimynd.
n Í könnunum hefur komið fram að um 70%
kvenna noti túrtappa. Talið er að kona sem
hefur mánaðarlegar blæðingar á frjósemis-
tímabili sínu geti notað um 11.400 túrtappa
um ævina.
Í gamla daga var tíðablóð talið hafa mikinn
lækningarmátt. Það átti að geta læknað
vörtur, þvagsýrugigt, gyllinæð,
flogaveiki, holdsveiki, höf-
uðverk og afmáð fæðingar-
bletti.
n Tíðablóð átti líka að hafa
töframátt og var gjarnan
notað í ástagaldri og til að
fæla burtu illa anda.
n Kona sem hefur óvarðar
samfarir á
meðan hún er á túr getur orðið ólétt. Sæði
getur lifað í allt að viku í líkama hennar.
n Yfir 80% kvenna fá túrverki einhvern
tímann á ævinni.
n Á átjándu öld fengu konur ekki vinnu í
ópíumverksmiðjum í Saigon þar sem talið var
að blæðandi konur gætu eyðilagt ópíumið
með nærveru sinni.
n Túrverkir orsakast af prostaglandínum
og súrefnisskorti í legvöðvanum sem verður
vegna samdráttar æða. Prostaglandín eru
efni sem hafa ýmis hormónalík áhrif í
líkamanum, og valda samdráttum í sléttum
vöðvum legsins.
n Verkirnir geta verið mun verri ef konan er
með legslímuflakk,
vöðvahnúta í legi,
sýkingu eða mjög
þröngan legháls.
Ragnheiður Eiríksdóttir
ragga@dv.is
Tíðahringurinn
Blæðingar verða þegar legið losar sig við
blóðríka slímhúð sem hefur safnast upp
innan í leginu.
Í hverjum tíðahring býr legið sig undir
að taka við frjóvguðu eggi með þykknandi
slímhúð. Ef eggið frjóvgast ekki skolast
slímhúðin út þegar styrkur hormónsins
estrógens fellur og prógesterón hækkar
í staðinn.
Meðaltíðahringur er 28 dagar en lengd
eðlilegs tíðahrings getur verið 21–35
dagar. Tíðahringurinn hefst þegar blæð-
ingum lýkur, en um 14 dögum síðar verður
egglos. Þá losnar í flestum tilfellum eitt
egg úr öðrum eggjastokknum og ferðast
í átt að leginu eftir eggjaleiðaranum. Ef
eggið frjóvgast ekki skolast það út með
blæðingunum.
Túrtappi
Margar konur velja að
nota túrtappa, aðrar
nota bindi og alltaf fjölgar
þeim sem kjósa margnota
tíðabikar. Mynd www.123Rf.coM
Karlmenn nota orða-
skrúð til að heilla
Málfræðilega flóknari setningar í samtölum við frjóar konur
K
arlmenn verða mælskari
þegar þeir fara á fjörurnar við
konur á frjósemistíma. Þetta
kom í ljós í rannsókn sem gerð
var við sálfræðideild Tallahassee-há-
skólans í Flórída og birtist í fyrra.
flóknari málfræði
Karlmenn sem umgangast konur
dagana í kringum egglos hafa til-
hneigingu til að nota málfræðilega
flóknara orðfæri. Rannsakendur
vilja meina að þannig reyni þeir að
sýna fram á að þeir beri góð gen og
séu því fýsilegir kostir til mökunar.
Karlmenn virðast nema breytingar á
húðlit í andliti, raddhæð og ilmi hjá
konum sem eru nálægt egglosi. Þetta
veldur því að þeir verða mælskari og
reyna með því að marka sér sérstöðu.
Þeir sýna fjaðrirnar
Rannsökuð voru samskipti 123
ungra manna við fimm konur sem
voru staddar á mismunandi stað
í tíðahringnum. Eftir dálítið spjall
til að kynnast voru þeir beðn-
ir að lýsa teikningum með stuttum
setningum. Mennirnir voru líklegri
til að nota svipaðar setningar ef kon-
urnar voru ekki á frjósemistímabili
en lögðu meira á sig málfarslega fyrir
þær frjóu. Þannig sýndu þeir sköp-
unargáfu sína og andlega yfirburði,
að mati rannsakenda. n
ragga@dv.is
Blæðingar
Egglos