Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Side 13

ÞORBJÖRG GUÐMUNDSDÓTTIR
Þorbjörg Ciiðiiiunilsilóllir liiuli niínii í lijiíkriunirfrirói /'ri't lljiikritiiarskáln Islunils úrii) l<)77, II.S. prii/i í lijiikrttiiiir/i inihiin fni lliiskólu
Islninls órii) l()().l op priji i tljiiknnfrwduni Jiii pnó/riróitlrihl II.I. I()()6. Iliin sliiiultir nii iiwisliirinniin í iiiiiöniiiiniirvísinilnin vii) 1 lni
\kiiili-ini I nirrrsitrl í l:iiinlniuli jujiifrumt slnrji síiiu srm lijiikriiiuirfriiiiikvirimliisljóri Iriltirsniils KriibliiiiiwinsJ'éliif's Ísliiiuls.
HÓPLEIT arangiirsrík
Kmbbameinsleit og starfsemi leitarstöðvarKrabbameinsfélagsins
Liðlega þrjátíu ár eru síðan skipulögð leit að leg-
hálskrabbameini hófst á vegum Krabbameinsfél-
ags Islands. Frá 1969 hefur leitin náð til alls landsins
iF en upphaflega var hún einungis bundin við Reykja-
vík og nágrenni. Nokkrum árum síðar liófst einnig
skipulögð leit að brjóstakral)hameini með brjósta-
þreifingu og frá nóvember 1987 með brjóstamynda-
töku (Baldur Sigfússon, 1996). Skipulagðar hóp-
skoðanir fara fram daglega í leitarstöðinni í Reykja-
vík fyrir konur húsettar á höfuðborgarsvæðinu, en
utan jtess svæðis er farið í reglubundnar ferðir um
landið. Sérfræðingar í kvensjúkdómum taka að sér
hópleit á hinum ýmsu stöðum ásamt heilbrigðisstarfs-
fólki heilsugæslustöðva. Röntgendeild félagsins leggur
hins vegar til mannskap og tæki til brjóstamyndatöku
nema á Akureyri þar sem brjóstakrabbameinsleitin
fyrir Akureyri og nágrenni er í höndum FSA. Hér er
um að ræða viðamikla starfsemi sem nær nú til allra
kvenna á aldrinum 20 til 69 ára. Þetta þýðir að 70-
80.000 íslenskra kvenna falla undir leitarstarfið og
lætur nærri að um 30.000 konur fari í leghálsskoðun
á ári liverju, þar af kemur tæplega helmingur þeirra
á leitarstöðina (Krabbameinsfélag Islands, 1996).
Undanfarin ár hefur nokkurrar gagnrýni orðið
vart á hópleitarstarfseini almennt og er því ekki úr
vegi að rifja upp hvað felst í orðunum hópleit, hóp-
rannsóknir, kembileit eða sjúkdómaleit, samkvæmt
skilgreiningu þessara orða og slíkrar starfsemi, hver
tilgangur, markmið og ávinningur starfsemi sem þess-
arar er og hvaða væntingar megi gera til hópleitar.
Frá því að leitarstöðin hóf starfsemi sína hefur stöð-
ugt farið fram mat á árangri leitarstarfsins og er
hann ótvíræður (Kristján Sigurðsson, 1995). Auk
A þess liafa farið fram kannanir á þjónustu leitarstöðv-
arinnar og verður hér lauslega gerð grein fyrir tveim
könnunum. Sú eldri, viðhorfskönnun, var gerð af
Krabbameinsfélaginu í samvinnu við Félagsvísinda-
stofnun Háskóla Islands 1994, og sú síðari í tengslum
við gæðastjórnunarátak snemma á síðasta ári.
Hópleit byggir á samstarfi margra heilbrígðisstétta.
Hópraimsóknir og sjukdómaleit
Skjólstæðingar leitarstöðvarinnar eru að langstærst-
um hluta heilhrigðir einstaklingar án nokkurra sýni-
legra sjúkdóma. Þegar fjallað er um hópleit er afar
mikilvægt að greina á milli hópleitar og sérfræði-
þjónustu. Hópleit er í eðli sínu hópleit og er ekki
ætlað að vera neitt annað. Hópleitin er miðstýrð og
unnin samkvæmt fyrir fram mótuðum vinnureglum,
ferli eða ramma sem takmarkast af ákveðnu verk-
sviði til að tryggja á sem bestan hátt skilvirkni og
áreiðanleika og til að lialda kostnaði í skefjum. Sam-
kvæmt skilgreiningu beinist hópleit eða sjúkdómaleit
að ákveðnum skilgreindum hópi, áhættuhópi, sem
boðið er upp á ákveðna þjónustu við ákveðin skil-
yrði. Það er að segja þjónustu sem felst í þar til gerðu
prófi, rannsókn eða öðrum aðgerðum til að finna ein-
staklinga sem líklegir eru til að hafa ógreindan sjúk-
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. TBL. 73. ÁRG. 1997
77