Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Qupperneq 16

frekari athugunar. Þannig eru konur
endurkallaðar til frekari röntgen-
rayndatöku (klínískrar röntgenmynda-
töku), þreifingar og ómskoðunar á
brjóstum og síðan töku sýnis með
vefjaástungu ef ástæða þykir til. 011-
um konum, sem þurfa frekari með-
ferð, er vísað til sérfræðinga á stofu,
til innlagnar á sjúkrastofnunum og/eða
til heimilislækna eftir því sein við á
hverju sinni. Ekki er veitt meðferð á
leitarstöðinni enda væri það á skjön
við starfssvið hennar nema þegar með-
höndla þarf sýkingar svo hægt sé að ná
fullnægjandi sýni frá leghálsi. liins
vegar á leitarstöðin góða samvinnu við heilhrigðis-
stofnanir og þá aðila sem veita meðferð við krabba-
meinum, og er það ein af meginforsendum leitar-
starfsins að til sé meðferð við þeim sjúkdómum sem
leitað er að.
I ljósi þessa hljóta væntingar til leitarstöðvarinnar
fyrst og fremst að vera þær að leitarstarfið sé skil-
virkt og árangursríkt og nái að mæta þeim markmið-
um sem að framan greinir. Iiins vegar á krafan um
góða þjónustu fullan rétt á sér, þó svo að hún sé hóp-
leitarmiðuð. Hópleitarferlið sem slíkt byggir á ákveð-
inni „rútínu“ en samskipti við einstaklinga eiga og
mega ekki vera rútína, þó vissulega sé sxí hætta fyrir
hendi þegar slíkur fjöldi sækir þessa þjónustu á
hverjum degi. Starfsfólki leitarstöðvarinnar er mjög
umhugað um að draga úr áhrifum rútínunnar þó
seint verði hjá henni komist þar sem eðli leitarstarfs-
ins byggir á hópleitarferli. Ekki síst j»ess vegna hafa
verið gerðar tvær Jijónustukannanir á vegum leitar-
stöðvarinnar og verður greint frá þeim hér að neðan.
Þáttur hjúkriiiiar
Það ligghr í hlutarins eðli að starf hjúkrunarfræðinga
á leitarstöðinni er á ýmsan hátt frábrugðið starfi á
sjúkrastofnunum enda er að mestu um heilbrigða
skjólstæðinga að ræða þó allmargar konur leiti einn-
ig til stöðvarinnar vegna einkenna, einkum frá
brjóstum. Finna má hliðstæðu í störfum hjúkrunar-
fræðinga sem starfa við mæðravernd og ungbarnaeft-
irlit. Rétt eins og við þær aðstæður eru hópskoðanir
einnig vettvangur til að koma á framfæri upplýsing-
um, ráðgjöf og öðrum heilsuverndaraðgerðum. Er-
lendar rannsóknir hafa leitt í ljós að Jiað eitt að fá
boð um að korna í legháls- og brjóstakrabbameinsleit
valdi konum streitu. Hjá mörgum konum vaknar
ótti, við Jiað eitt að sjá orðið krabbamein. Þá er og
ljóst að margar konur eru viðkvæmar fyrir rann-
sóknunum sjálfum og finna til óþæginda í tengslum
við þær. Starfið krefst Jiví hæfni í mannlegum sam-
skiptum og J>að er afar mikilvægt að hjúkrunarfræð-
ingurinn hafi tilfinningu fyrir einstaklingnum og
Jiörfum hans hverju sinni (Hurley, 1993; Sliaw, 1994;
Kipps, 1994). Hjúkrunin á að endur-
spegla jákvætt viðhorf til hópleitar og
til þeirra einstaklinga sem koma á leit-
arstöðina. Markmiðið er að draga úr
kvíða og gera konni konunnar eins
Jiægilega og traustvekjandi og unnt er.
Það er mjög áhugavert að vera þátt-
takandi í og fá að fylgjast með svo
viðamiklu og árangursríku forvarnar-
starfi.
Viðhorfsköimim
Krahbameinsfélag Islands óskaði eftir
Jjví við Félagsvísindastofnun Háskóla
íslands að hún kannaði viðhorf reyk-
vískra kvenna til leitarstöðvarinnar. Fram fór síma-
könnun í febrúar 1994.
Tilgangur könnunarinnar var þríþættur:
I. Að leita orsaka |>ess að mæting í leitarstöðina
minnkaði milli 1992 og 1993 um 12,4%.
II. Að kanna hvort sögusagnir um óánægju með í
leitarstöðina ættu við rök að styðjast.
III. Að kanna hvað veldur slakri mætingu í leit að
brjóstakrabhameini með röntgemnyndatöku,
samanhorið við nálæg lönd.
Tilgátur
Eftirfarandi rannsóknartilgátur voru settar fram
annars vegar varðandi leghálskrabbameinsleitina og
hins vegar varðandi leit að hrjóstakrahhameini.
1. Leghálskrabbameinsleitin
• Of hátt gjald dregur úr mætingu.
• Óánægja með viðmót og/eða aðstöðu í
leitarstöðinni dregur úr mætingu.
• Konur, sem telja sig í minni hættu á að
fá leghálskrabbamein, mæta síður.
2. Brjóstakrahhaineinsleit með röntgenmyndatöku
• Otti við sársauka veldur lítilli mætingu.
• Leghálsskoðun samhliða hrjóstamyndatöku
dregur úr mætingu.
• Konur sem vita ekki um brjóstakrabbamein í
ættinni telja sig í lítilli haíttu og mæta Jjví síður.
• Otti við geislun veldur lélegri Jjátttöku.
Auk |>ess að kanna ofanskráðar tilgátur var
ákveðið að reyna að komast að orsökum fyrir lélegri
mætingu Jjeirra kvenna sem liafa aldrei mætt í leg-
hálskrabbameinsleitina (5% kvenna á aldrinum 25-
69 ára).
Rannsóknarhópuriim
Urtakið var 1079 konur úr liópi 40.000 kvenna af i
höfuðborgarsvæðinu á aldrinum 25-69 ára, sem
höfðu ekki greinst með krabbamein og voru ekki
undir eftirliti vegna forstigsbreytinga. Heildarsvörun
var 76%. Mest svörun var hjá þeim sem koma
reglulega í leitarstöðina, Jj.e. 90% Jjeirra sem koma
í Ijósi þessa hljóta
væiitingar til leitarstöðvar-
itinar fyrst og fremst að
vera þær að leitarstarfið sé
skilvirkt og árangursríkt og
nái að niæta þeim
markmidum sem að framan
greinir. Hiits vegar á
krafan tim góða þjóiiustu
fullan rétt á sér, þó svo að
hún sé kópleitarmiðuð.
80
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. TBL. 73. ÁRG. 1997