Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.1997, Síða 54

ÞANKASTRIK
Þunkastrik er fastur dálkur í blaðinu og höfundur hvers pistils stingur upp á þeim nœsta. í Þanka-
striki gefst hjúkrunarfrœðingum fœri á að tjá sig um ýmislegt sem varðar hjúkrun og er þeim hjart-
fólgið. Pistlarnir geta Jjallað um ákveðin málefni. sögur af kynnum við sjúklinga eða starfsfólk, eitt-
hvað sem hefur orðið höfundum til hugljómunar eða hvaðeina annað sem tengist starfinu og
h ugmyndaj'rœði þess. Anna Guðrún Gunnarsdóttir skrifaði Þankastrik síðasta blaðs en nú tekur
Sonja S. Guðjónsdóttir upp þráðinn.
Vefj agigt - hvað er það?
Sonja S. Guðjónsdóttir
Mig langar að segja frá sjúkdómi sem ég greindist
nýlega með. Sjúkdómi sem margir hafa einhvern
tíma heyrt nefndan en vita htið um. Þetta er sjúkdóin-
urinn vefjagigt eða FIBROMYALGIA SYNDROM.
Oftar en ekki, þegar þessi sjúkdómur kemur til tals,
er spurt: vefjagigt - hvað er nú |>að? Og það er oft erfitt
að litskýra í stuttu máli liver einkennin eru og hvernig
sjúkdómsgreint er. Ekki er hægt að staðfesta sjúkdóm-
inn með viðurkenndum aðferðum, svo sem blóðprufum,
vöðvasýnum o.þ.h. Það vill því oft hera á að einkenni
vefjagigtarsjúklinga séu ekki samþykkt sem raunveru-
leg heldur eitthvað luiglægt. Ymsar rannsóknir hafa þó
staðfest að ýmislegt líkamlegt fer úrskeiðis, m.a. brengl-
ast svefnmynstur þannig að djúpur svefn verður minni
og einnig lirenglast ýmis taugaboðefni. Þekking á sjúk-
dómnum er hýsna lítil innan heilhrigðiskerl'isins og því
ekki von að almenningur þekki hann eða skilji. Því
mæta vefjagigtarsjúklingar oft litlum skilningi meðal
fjölskyldu, vina og vinnuveitenda.
Vefjagigt er heiti yfir langvarandi sjúkdóm sem ein-
kennist af úthreiddum verkjum í stoðkerfi ásamt ljöl-
mörgum öðrum líkamlegum og andlegum einkennum.
Það má segja að þessi sjúkdómur sé ósýnilegur. Hann
leiðir hvorki til líkamlegrar örkumlunar né dauða en
getur valdið viðkomandi miklum þjáningum, bæði lík-
amlegum og andleguin, dregið verulega úr starfsjireki og
færni og jafnvel lagt fólk alveg í rúmið. Sjúkdómurinn
er miklu algengastur hjá konum á aldrinum 20-40 ára,
en hann getur komið fram á öllum aldri, jafnvel hjá
börnum.
Orsakir vefjagigtar eru enn ekki þekktar. Vitað er
um ýmsa Jiætti sem geta átt Jiátt í orsökum eða vakið
upp sjúkdóminn. Líklega ráða erfðajiættir einhverju
Jjví ættarsaga er algeng. Langvarandi líkainlegt og/eða
andlegt álag getur haft áhrif, t.d. getur vefjagigt Jiróast
eftir áverka, grindarlos eða aðra sjúkdóma. Einstakl-
ingar, sem hal'a átt í andlegum erfiðleikum, verða oft
fyrir barðinu á Jiessum sjúkdómi, t.d. börn og makar
áfengissjúklinga, einstaklingar sem liafa orðið fyrir
ofheldi eða sifjaspellum o.s.frv.
Helstu einkennin eru: vöðvaþreyta, vöðvaverkir,
vöðvastirðleiki, svefntruflanir, yfirjiyrmandi Jireyta,
Jirotatilfinning, stingir og dofi, einkum í liöndum og
fótum, aumir blettir, svokallaðir „eymslapunktar“ við
þreifingu á vöðvum og sinafestingum. Einkennin versna
við álag, bæði líkamlegt og andlegt, og við kulda, trekk
og ralta.
Greining sjúkdómsins felst í sögu um ákveðinn fjölda
fyrrgreinda einkenna í að minnsta kosti 6 mánuði. Aður
nefndir „eymslapunktar“ eru 18 talsins. Ef 11 jmnktar
eða fleiri eru aumir er viðkomandi greindur með vefjagigt.
Þar sem orsakir sjúkdómsins eru ekki Jiekktar er
engin fullnaðarlækning til. Hann leggst á fólk líkamlega,
andlega og félagslega og taka verður á ölliiiii Jiessum
þáttum í meðferðinni. Þetta er langvarandi sjúkdómur
og langtímameðferðar er þörf við honum. Mjög mikil-
vægt er að sjúklingurinn geri sér strax grein fyrir því.
Oftast felst meðferðin fyrst og fremst í algjörri breyt-
ingu á lífsstíl. Helstu meðferðarjiættir eru fræðsla,
sjúkraþjálfun, t.d. breyting á líkamsstöðu og nudd,
lyfjameðferð við verkjum og svefntruflunum, óhefð-
bundin meðferð, t.d. Iireytt mataræði og vítamínkúrar.
Arangur meðferðarinnar er svo undir Jiví kominn
hvernig tekst að virkja sjúklinginn til sjálfshjálpar.
Eg hef náð góðum tökum á vefjagigtinni. Naut ég Jiar
ómetanlegrar aðstoðar sjúkraþjálfara sem hefur lagt sig
fram um að hjálpa vefjagigtarsjúklingum. A árinu, sem
liðið er frá Jiví ég greindist með sjúkdóminn, hefur bat-
inn verið stórkostlegur, ég er gjörsamlega ný manneskja
og hefur ekki liðið jafn vel í mörg ár. Þakka ég Jiað að
hafa tekið meðferðina föstum tökum frá upphafi. Eg hef
verið oft í viku í sjúkraþjálfun og gigtarleikfimi, breytt
um mataræði, t.d. sleppt sykri og geri, lagt áherslu á
hvíld og slökun daglega og notað lyf til að ná góðri
hvíld. En ég hef einnig farið nið-r í lægð, Ji.e. að
einkennin lóru að hlossa upp aftur. Eg var fúns vegar
fljót að ná mér upp úr því með réttri meðferð. Og Jia^
kenndi mér að hún er lífstíðarvinna. Ekki þýðir að slá
slöku við Jiví Jiað skilar sér í verri líðan. Það J)arf að
Jiekkja sín takmörk og kunna að bregðast rétt við Jieim.
I stuttum pistli er engan veginn hægt að gera vefja-
gigtinni tæmandi skil en hún er vissulega efni í ýtarlegri
grein, hyggða á fræðilegum grunni. Eg bið ykkur að
virða viljann fyrir verkið og vonast til að eftir lesturinn
séu Jiið einhvers vísari og að mér liafi tekist að vekja at-
hygli á vefjagigtinni.
Skorað er á Ólafíu Pálsdóttur að skrifa nœsta Þankastrik.
246
Tl'MARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 4.TBL.73.ÁRG. 1997