Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2006, Blaðsíða 46

má nefna mælikvarða fyrir vitræna getu (CPS) og þunglyndi
(DRS). Nýir kvarðar, sem voru settir saman fyrir RAI-MH, eru
t.d. mælikvarðar til að meta geðræn einkenni og einkenni
um ávana og fíkn (CAGE). 25 gæðavísar eða staðlar (quality
indicators for mental health (QIMH)) eru í vinnslu í tengslum við
RAI-MH-mælitækið. Dæmi um gæðavísa eru hegðunarmynstur
og líkamleg virkni. Síðast en ekki síst er kostnaðargreining
innbyggð í mælitækið. SCIPP case-mix kerfið (system for
classification of in-patient psychiatry) er 47 hópa kerfi sem um
þessar mundir er talið skýra um 30% af kostnaði af hverjum
sjúklingi á dag (per diem) (Hirdes o.fl., 2000/2001).
Eins og fram hefur komið eru kostnaðargreiningarlíkön, sem
taka nær eingöngu mið af geðsjúkdómsgreiningum, meðferð
og legudagafjölda, s.s. DRG-kerfið, talin segja mun verr fyrir
um kostnað af hverjum sjúklingi. Til viðbótar þarf að taka
með í reikninginn meiri klínískar upplýsingar, hjúkrunarþarfir
sjúklingsins sem og atferli á deild. Þeir þættir í þjónustu við
sjúklinga á geðdeildum, sem bera hvað mestan kostnað, eru
skv. kostnaðargreiningu RAI-MH fjöldi legudaga, ákveðnar
sjúkdómsgreiningar (geðklofi, lyndisröskun, vefræn geðröskun),
hegðunartruflanir, geðrofseinkenni, sjálfsvígshætta/hætta á
sjálfskaða, ofbeldi gagnvart öðrum, skert vitræn geta og skert
sjálfsbjargargeta (Hirdes o.fl., 2000/2001).
Fyrir hverja er RAI-MH?
Ólíkt því sem tíðkast í öldrunarþjónustunni, þar sem einungis
aldraðir eru metnir, er hægt að nota RAI-MH-mælitækið
til að meta alla sjúklinga, 18 ára og eldri, sem liggja á
bráðageðdeildum, endurhæfingar- og hæfingargeðdeildum,
réttargeðdeildum og öldrunargeðdeildum. Rétt er að benda
á, áður en lengra er haldið, að hér er ekki um spurningalista
að ræða heldur mat þar sem upplýsinga er aflað úr mörgum
áttum, t.d. úr sjúkraskrám, frá fagaðilum sem veita sjúklingi
þjónustu, í sumum tilfellum frá aðstandendum auk viðtals við
sjúklinginn sjálfan.
Hvenær fer RAI-MH-mat fram?
Almennt er reiknað með að matið fari fram innan þriggja
sólarhringa frá innlögn. Matið má svo endurtaka, ef breyting
verður á ástandi sjúklings, á meðan á innlögn stendur, en það
er stjórnenda að ákveða hversu oft er metið. Það segir sig sjálft
að margt getur breyst á innlagnartímanum en reiknað er með því
að endurmat fari a.m.k. fram við útskrift. Við þetta má bæta að
stundum er mat gert í rannsóknarskyni eða vegna gæðaeftirlits
(Hirdes o.fl., 1999a). Hluta af upplýsingunum er aðeins safnað
við fyrstu innlögn. Ekki er því um margskráningu að ræða, t.d.
þegar að næstu innlögn kemur eða við flutning milli deilda
eða stofnana. Þetta er mikilvægt atriði sem hlýtur að teljast
til hagsbóta bæði fyrir sjúklinginn sjálfan og meðferðaraðila.
Þannig eiga að vera til staðar þær grunnupplýsingar sem aflað
var við fyrstu innlögn þegar og ef til endurinnlagnar kemur.
Þróun RAI-MH á íslandi
Unnið hefur verið að þróun og innleiðingu RAI-MH á Landspítala-
háskólasjúkrahúsi undanfarin fimm ár og hefur fjöldi einstaklinga
tekið þátt í þeirri vinnu (Guðný Anna Arnþórsdóttir o.fl.,
2003). Verkefnisstjóri frá upphafi er Guðrún Guðmundsdóttir,
hjúkrunarfræðingur, MS. Stýrihópur um RAI-MH-verkefnið
var stofnaður 1999 á geðsviði Sjúkrahúss Reykjavíkur (síðar
Landspítali-háskólasjúkrahús). Hópurinn vann að þýðingu
RAI-MH-mælitækisins og handbók þess í útgáfu 1.0. Að
undangengnum kynningum fyrir öllum faghópum á geðsviði
LSH og námskeiði í notkun mælitækisins var gerð forrannsókn
á árunum 2002 og 2003 á öllum níu endurhæfingardeildum
geðsviðs. Rannsókn þessi er hliðstæð rannsóknum á RAI-
mælitækjum fyrir aldraða sem hafa verið í þróun og notkun hér
á landi síðan 1991 (Anna Birna Jensdóttir o.fl., 1994; Anna
Birna Jensdóttir o.fl., 1999; Guðný Anna Arnþórsdóttir o.fl.,
2003).
Innleiðing RAI-MH á pappírsformi á LSH
Að lokinni ofangreindri forprófun haustið 2003 var ákveðið
að taka mælitækið RAI-MH, á pappírsformi, í notkun á öllum
legudeildum endurhæfingar á geðsviði LSH. Þetta var gert í
samráði við stýrihóp um RAI-mælitækin á íslandi. Sjúklingar eru
metnir tvisvar á ári, vor og haust, að undangengnu námskeiði
fyrir matsaðila. Mat hefur farið fjórum sinnum fram með 1.0
útgáfu RAI-MH-mælitækisins og upplýsingar færðar inn í
tölfræðiforritið SÞSS. Reglubundið áreiðanleikamat hefur verið
framkvæmt samhliða til að tryggja gæði þeirra upplýsinga sem
aflað er. Áreiðanleikinn er kannaður með því að tiltekinn fjöldi
sjúklinga er metinn (test-retest) og ekki af sama meðferðaraðila,
innan sólarhrings og reiknaðir út kappastuðlar.
Hjúkrunarfræðingar halda utan um RAI-matið
Hjúkrunarfræðingar hafa umsjón með mati á deildunum og er
það sama fyrirkomulag og er í öldrunarþjónustunni. Mikilvægt
er þó að hafa í huga að RAI-mælitækin eru þverfagleg
mælitæki og því nauðsynlegt að allir sem sinna sjúklingunum
eigi hlut í matinu til að tryggja áreiðanleika þess. Því hafa aðrir
fagaðilar en hjúkrunarfræðingar, þ.e. læknar, sálfræðingar
og félagsráðgjafar, iðjuþjálfar og sjúkraliðar, einnig tekið þátt
í matinu og unnið hefur verið úr niðurstöðum eftir óskum
stjórnenda. Tímafrekt er að vinna þessar upplýsingar vegna
þess að þær eru ekki geymdar í gagnagrunni heldur einungis
tölfræðiforriti. Því er það forgangsverkefni að koma mælitækinu
á rafrænt form í gagnagrunn, en það er skilyrði fyrir því, að
hægt sé að taka fylgihluti mælitækisins í notkun.
Hugbúnaður RAI-mælitækja
Á árinu 2004 var unnin þarfagreining og kröfulýsing hugbúnaðar
fyrir RAI-mælitækin í geð- og öldrunarþjónustunni í samvinnu við
heilbrigðisráðuneytið. Þar er m.a. fjallað um tengsl við rafræna
sjúkraskrá (Sögu-kerfið) auk möguleika á tengingu kerfisins um
land allt. í kjölfar ofangreindrar vinnu var tekin ákvörðun um að
fyrst í stað verði hannaður sjálfstæður hugbúnaður fyrir RAI-
MH (mental health) og RAI-PAC (post acute care) og gögnum
varpað yfir í miðlægan gagnagrunn RAI-mælitækja. Áætlað
er að þessum hluta hugbúnaðarvinnunnar verði lokið vorið
2006 og í framhaldinu fari fram viðtökuprófanir og innleiðing
kerfisins. Vonir um hugbúnað fyrir RAI-mælitækin á Landspítala
eru því að verða að veruleika.
44
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2. tbl. 82. árg. 2006