Læknablaðið - 01.01.2017, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2017/103 9
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Nú hefur nýtt ár, 2017, gengið í garð. Áramót marka upphafið að
einhverju nýju og óþekktu. Sumir ætla sér stóra hluti, til dæmis
að standa sig betur hvað varðar lífsstíl – léttast, borða grænmeti,
hætta að reykja eða hreyfa sig meira. Sem betur fer tekst sumum
þetta, en ekki nærri öllum.
Í læknadeildinni var mér kennt að það ætti að nota hvert ein-
asta tækifæri til að messa yfir fólki um heilbrigt líferni. Man sér-
staklega eftir orðum hjartalæknis sem sagði: „Við hjartalæknarnir
erum miklu betri en lungnalæknarnir í að fá fólk til að hætta að
reykja.“ Ekki er ég viss um að þetta standist, en það er alveg á
hreinu að það verður að grípa sjúklingana þegar þeir greinast með
alvarlegan sjúkdóm og fræða þá um mikilvægi lífsstílsbreytinga.
Hvað varðar kransæðasjúkdóm eru áhættuþættirnir nokkuð
vel þekktir. Samkvæmt stórri alþjóðlegri rannsókn, INTERHE-
ART,1 standa eftirfarandi áhættuþættir fyrir 90% af áhættunni
(population attributable risk): hátt kólesteról (gagnlíkindahlutfall,
odds ratio, OR 3,25), reykingar (OR 2,87), streita (OR 2,67), sykur-
sýki (OR 2,37), háþrýstingur (OR 1,91) og kviðfita (OR 1,62). Vernd-
andi þættir reyndust vera: hófleg alkóhólneysla (OR 0,91), hreyfing
(OR 0,86) og aukin neysla grænmetis/ávaxta (OR 0,7).
Þegar einstaklingar greinast með kransæðasjúkdóm nota ég
tilefnið til að ræða þessa áhættuþætti, sérstaklega eftir kransæða-
víkkun. Þá eru sjúklingarnir stundum enn á þræðingarstofunni.
Hjartað er sett upp á risaflatskjá og líkist helst Afríku að stærð.
Kransæðarnar sem eru bara nokkrir millimetrar í þvermál eru þá í
risastækkun og LAD virkar eins og Nílarfljótið. Ég bendi á staðinn
þar sem æðin var þröng eða lokuð sem er rót alls ills. Að lokum
tek ég stundum upp trompið: litla körfu sem inniheldur blóðsega,
árangurinn eftir svokallað „segasog“. Blóðsegar eru ekki falleg-
ir, virka eins og litlir slepjulegir bleikir ormar og hægt er að sjá
á andlitum sjúklinga hversu ógeðfellt þeim þykir þetta. Ræði svo
við sjúklingana um reykingarnar, offituna og svo framvegis. Hins
vegar versnar í því ef ég kemst að því að sjúklingurinn er reyk-
laus, vegan maraþonhlaupari – þá er körfunni hent í ruslið og ég
segi: „Við verðum víst ekki yngri“ eða, ef þetta reynist vera ungur
einstaklingur: „Þetta eru líklega erfðirnar – kannski ætti Decode
að rannsaka þig.“
Í grein í þessu tölublaði Læknablaðsins2 erum við minnt á að
kransæðasjúkdómur er ekki eingöngu sjúkdómur aldraða. Grein-
in fjallar um brátt hjartadrep á Íslandi hjá fertugum og yngri á
tímabilinu 2005-2009. Í þeirri rannsókn kom í ljós að kransæða-
sjúkdómur hjá þessum 38 sjúklingum var aðallega sjúkdómur karl-
manna (um 84%) og þeirra sem reykja (77%). Jákvæða ættarsögu
höfðu 63%. Meðalgildi kólesteróls var ekki hátt, 5,1 mmól/l og fjöldi
sykursjúkra 9%. Meðallíkamsþyngdarstuðull (BMI) var 29. Einnig
var gerður samanburður á tveimur mismunandi tímabilum, 1980-
1984 og 2005-2009, og kom í ljós að dánartíðni hefur lækkað, færri
reykja og fleiri fara í kransæðaþræðingu á síðari tímabilinu.
Aðrar rannsóknir og birt tilfelli hafa sýnt að það eru til aðrar
óvenjulegar orsakir hjartadreps yngri sjúklinga. Vert er að nefna
eftirfarandi: misnotkun kókaíns eða vefaukandi stera, sjúklingar
með Factor V Leiden, Kawasaki sjúkdómur eða rof í kransæð
(coronary dissection).
Þó að brátt hjartadrep sé óalgengur sjúkdómur meðal ungs fólks
getur hann haft mjög slæmar afleiðingar: valdið örorku, skert lífs-
gæði og í versta falli leitt til dauða. Þess vegna ættum við læknar
að vera á varðbergi og hafa lágan þröskuld að taka EKG og hjarta-
ensím hjá sjúklingi með brjóstverk jafnvel þó að hann sé ungur að
aldri. EKG er ódýr, hröð og sársaukalaus rannsókn án fylgikvilla.
Annað sem er mikilvægt og varðar samtalið um lífsstíl og með-
ferð áhættuþátta. Það væri auðvitað langbest að koma í veg fyrir
sjúkdóma í staðinn fyrir að meðhöndla þá þegar þeir eru komnir
og hafa jafnvel náð að valda varanlegum skaða. Munum hlutverk
okkar lækna í forvörnum sjúkdóma. Messum yfir fólki um skað-
semi reykinga og offitu. Náum tökum á blóðþrýstingnum, <140/90
mmHg. Ræðum um mataræði og streitu við skjólstæðinga okkar.
Náum markgildum í kólesteróli og sykri með mataræði, eða ef þarf,
lyfjum. Í mörgum tilfellum snýst þetta um endurteknar komur því
erfitt er að koma öllum þessum upplýsingum að í einu stuttu við-
tali. Margir þurfa skriflegar leiðbeiningar. En takist okkur þetta
vel erum við að marka tímamót fyrir einstaklinginn sem er mun
mikilvægara en nokkur áramót.
Gleðilegt ár!
Heimild
1. Yusuf PS, Hawken S, Ôunpuu S, Dans T, Avezum A, Lanas F, et al. Effect of potentially mod-
ifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART
study): Case-control study. Lancet 2004; 364: 937-52.
2. Magnússon B, Agnarsson U, Þorgeirsson G, Guðnason Þ. Brátt hjartadrep á Íslandi í fertugum
og yngri 2005-2209. Samanburður við tímabilið 1980-1984. Læknablaðið 2017; 103: 11-5.
New year marks a turning point
Berglind Libungan, MD, PhD
Interventional Cardiologist
LSH/University Hospital of Iceland
https://doi.org/10.17992/lbl.2017.01.114
Áramót eru tímamót
Berglind Gerða Libungan
hjartalæknir,
sérfræðingur í kransæðavíkkunum,
Landspítala
bergl@landspitali.is
Meðferð við bráðum
þvagsýrugigtarköstum
Fyrirbyggjandi meðferð
gegn þvagsýrugigtarkasti í upphafi
meðferðar með þvagsýrulosandi lyfjum
Lyf gegn þvagsýrugigt
Colrefuz (Colchicin) – 500 míkrógramma töflur / 100 stykkja pakkningar
A
ct
a
v
is
/
6
1
9
0
2
1