Læknablaðið - 01.01.2017, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2017/103 19
Klínískar upplýsingar á beiðni
Algengustu niðurstöður sögu og skoðunar, samkvæmt beiðni
tilvísandi læknis um segulómun, má sjá í töflu I. Algengustu til-
greind einkenni voru verkur í baki og verkur niður í fót. Tafla II
sýnir helstu viðbótareinkenni við þau. Alls komu fram á beiðnun-
um 30 mismunandi samsetningar einkenna úr sögu og skoðun.
Samtals voru 122 einstaklingar með eitt eða fleiri áðurnefndra
klínískra einkenna sem bent geta til brjóskloss. Einkennasaga var
innan við 6 vikur hjá 21 (13,2%), en 89 manns (55,9%) höfðu haft
einkenni lengur en í 6 vikur. Hjá 49 einstaklingum (30,8%), kom
lengd einkennasögu ekki fram.
Spurningar tilvísandi læknis á myndgreiningarbeiðni
Algengustu spurningar á beiðnum lækna um segulómun má sjá í
töflu III. Á 66 beiðnum (41,5%) var ein spurning, spurt var tveggja
spurninga á 64 beiðnum (40,3%) og þriggja á 26 beiðnum (16,4%).
Þá voru tvær beiðnir án nokkurra spurninga. Á þeim beiðnum
sem „annað“ kom fyrir var oftast spurt um eitt eða fleiri atriði í
töflu III ásamt því að spyrja um „annað“. Spurt var um brjósklos
hjá 85 af þeim 122 einstaklingum sem voru með einhver einkenni
um slíkt.
Niðurstöður segulómunar
Meðaltími frá því að einstaklingur leitaði fyrst læknis vegna lenda-
hryggjareinkenna þar til segulómun var gerð var 8,5 vikur (± 11,1).
Tafla IV sýnir algengustu greiningar sem fram komu við úrlestur
segulómmyndanna. Af þeim 18 svörum sem féllu undir „annað“
voru 15 án athugasemda (eðlileg mynd). Meðalaldur viðkomandi
15 einstaklinga var 36,6 ár (± 13,2; 18-61 ára). Hjá 13 (konur = 10) af
þessum 15 manns var spurt um brjósklos á beiðni. Alls komu fram
50 mismunandi samsetningar greininga í niðurstöðum úr segul-
ómuninni og verða þær ekki tíundaðar nánar, nema hvað varðar
brjósklos og brjóskútbunganir. Ekki var að sjá að stuðst væri við
greiningar- eða flokkunarkerfi við úrlestur segulómmyndanna.
Fylgniútreikningar milli spurninga á beiðni og niðurstöðu seg-
ulómunar sýndu eingöngu marktæka fylgni fyrir mænuganga-
þrengsl (r=0,31; p<0,001) og hryggþófavandamál (brjósklos eða
brjóskútbungun) (r=0,2; p=0,006).
Hryggþófavandamál
Sextíu og einn einstaklingur greindist með brjósklos (33 konur),
með eða án annarra greininga (tafla IV). Það samsvarar að 0,5%
Akureyringa, 18 ára og eldri hafi brjósklos í lendahrygg. Með-
alaldur var 48,3 ár (± 13,9). Flest brjósklos voru á liðbilinu L4-L5
eða L5-S1 (mynd 1). Tuttugu voru til hægri en 32 til vinstri (tafla
V). Af þessum 61 höfðu 50 manns klínísk einkenni sem bentu til
brjóskloss, sjö aðrir höfðu eingöngu verki í baki, þrír önnur ein-
kenni og hjá einum kom einkennasaga ekki fram. Myndgreining
staðfesti því brjósklos hjá 41% þeirra 122 sem sýndu einhver áð-
urnefndra einkenna, en einnig hjá 30% þeirra 37 sem ekki sýndu
slík einkenni. Ekki reyndist marktækur munur á þessari grein-
ingartíðni milli einkennahópsins og hinna (p=0,07). Fylgni var þó
milli þess að vera með verk niður í fót og að brjósklos greindist við
segulómun (r=0,15; p=0,029), en ekki fyrir stefnu (hægri, vinstri,
miðlægt) vandans (p=0,1). Önnur klínísk einkenni sýndu ekki
marktæka fylgni við brjósklosgreiningu í segulómun. Fylgni var
milli þess að spurt væri um brjósklos á beiðni og að það greindist
við myndgreininguna (r=0,18; p=0,024). Af þeim 98 sem höfðu
brjósklos meðal spurninga á beiðni greindust 45 með brjósklos
samkvæmt segulómun, hjá 61 sjúklingi var ekki spurt um brjósklos
en 16 greindust með brjósklos samkvæmt segulómun.
Brjóskútbungun var enn algengari greining en brjósklos (tafla
V). Samtals greindust 104 einstaklingar með brjósklos og/eða
brjóskútbungun, eða 65% þátttakenda. Hjá þessum 104 sýndu þrjú
atriði úr sjúkrasögu tilhneigingu til fylgni við brjósklos-/brjóskút-
bungunargreiningu úr segulómuninni, en fylgnin var ekki töl-
R A N N S Ó K N
Tafla III. Helstu meinafræðiatriði sem læknar spurðu um á beiðni um segulóm-
rannsókn (n=159).
Spurningar Fjöldi Hlutfalla
Brjósklos 98 61,6
Mænuþrengsli 33 20,8
Rótarþrengingar 33 20,8
Slitbreytingar 25 15,7
Bogaliðir 5 3,1
Brot 4 2,5
Annað 78 49,1
aFleira en eitt atriði gat komið fyrir á beiðni og því eru samanlagðar hlutfallstölur hærri en
100%.
Tafla IV. Niðurstöður úr segulómrannsókn, helstu meinafræðiatriði og hlutfall
þeirra af heildarfjölda þátttakenda (n = 159).
Niðurstöður Fjöldi Hlutfalla
Brjósklos 61 38,4
Brjóskútbunganir 79 49,7
Liðbilslækkanir 64 40,3
Rótarþrengingar 36 16,4
Slitbreytingar á
bogaliðum
52 32,7
Mænuþrengsli 26 16,4
Annað 18 11,3
aFleira en eitt atriði gat komið fyrir á beiðni og því eru samanlagðar hlutfallstölur hærri
en 100%.
Tafla V. Niðurstöður úr segulómrannsókn þeirra þátttakenda (n=104) sem
greindust með brjósklos og/eða brjóskútbungun.
Niðurstöður Fjöldi Hlutfall
Brjósklos H
Án brjóskútbungana 9 8,6
Með brjóskútbungunum 11 10,6
Brjósklos V
Án brjóskútbungana 11 10,6
Með brjóskútbungunum 21 20,2
Brjósklos M
Án brjóskútbungana 5 4,8
Með brjóskútbungunum 4 3,8
Brjóskútbungun Án brjóskloss 43 41,3
H: Til hægri, V: Til vinstri, M: miðlægt