Læknablaðið - 01.01.2017, Blaðsíða 41

LÆKNAblaðið 2017/103 41
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
þar sem tryggt er að allt nánasta umhverfi
sjúklingsins taki þátt í meðferðinni, bæði
fagfólk, fjölskylda og vinir. Í Evrópu
breiddist sérgreinin út og er nú til í öllum
Evrópulöndum nema Danmörku. Hægt
er að taka evrópskt sérfræðipróf á vegum
Evrópsku sérgreinasamtakanna UEMS.
Endurhæfingarlækningar á Íslandi
Árið 1976 var stofnað Félag íslenskra orku-
og endurhæfingarlækna. Stofnfélagar voru
8. Fyrsti formaður félagsins var Haukur
Þórðarson (1928-2006), orku- og endurhæf-
ingarlæknir.
Félagið hefur verið vettvangur umræðu
um fagleg og félagsleg málefni endurhæf-
ingarlækna. Það hefur unnið álitsgerðir
fyrir Læknafélag Íslands um málefni er
varða endurhæfingu sérstaklega. Árið
1995 var nafni félagsins breytt í Félag ís-
lenskra endurhæfingarlækna í samræmi
við breytingu á heiti sérgreinarinnar í
reglugerð um sérfræðileyfi. Um 20 læknar
sem vinna eða hafa unnið við endurhæf-
ingu á Íslandi eru skráðir félagar í Félagi
íslenskra endurhæfingarlækna. Fimmtán
þeirra eru með sérfræðiréttindi í endur-
hæfingarlækningum, þar af eru um 10
starfandi. Endurhæfingarlæknar eru of fáir
og meðalaldur þeirra er hár. Innan 10 ára
verður um helmingur þeirra 22 lækna sem
vinna við endurhæfingu hættur störfum.
Nýliðun hefur verið lítil og einungis fjórir
unglæknar í sérnámi í endurhæfingar-
lækningum. Nauðsynlegt er að læknanem-
ar og unglæknar kynnist sérgreininni í
námi og starfi. Mikið vantar upp á það
og skortur hefur verið á deildarlæknum á
endurhæfingarstofnunum.
Skilgreiningar
Öll íhlutun sem miðar að því að draga úr
skerðingu, fötlun og örorku af völdum
sjúkdóma og slysa er í dag felld undir
læknisfræðilega endurhæfingu. Með lækn-
isfræðilegri endurhæfingu er átt við aðferð
þar sem saman fara félagslegar, læknis-
fræðilegar, sálfræðilegar og tæknilegar
úrlausnir sem miða að því að einstak-
lingurinn nái mestri mögulegri færni og
lífsgæðum og viðhaldi þeim. Hugmynda-
fræði endurhæfingar byggist á heildrænni
sýn á heilbrigði sem endurspeglast meðal
annars í aðlögun einstaklingsins að um-
hverfi sínu.
Í heilbrigðisþjónustu hefur lengstum
verið stuðst við sjúkdómshugtakið (hið
líffræðilega stig) þegar fjallað er um sjúk-
linginn. Í endurhæfingu er unnið með
afleiðingar sjúkdóma og slysa á líkamlega,
andlega eða félagslega færni. Frá sjón-
arhóli endurhæfingar er því ófullnægjandi
að styðjast við sjúkdómshugtakið einvörð-
ungu.
Viðfangsefni og umfang á Íslandi
Helstu viðfangsefni í læknisfræðilegri
endurhæfingu eru fjölbreytt, eins og af-
leiðingar sjúkdóma og sköddunar á stoð-
kerfi, taugakerfi, hjarta- og lungnasjúk-
dóma, geðrænna sjúkdóma, krabbameina
og annarra langvinnra veikinda. Einnig
afleiðingar lífshátta, svo sem offitu, streitu,
reykinga, hreyfingarleysis og fíknisjúk-
dóma. Læknisfræðileg endurhæfing sinnir
jafnframt einstaklingum með meðfædda
fötlun og afleiðingar sjúkdóma eða slysa á
unga aldri.
Á landinu eru fjórar endurhæfingar-
stofnanir: Grensásdeild Landspítala,
Reykjalundur, Kristnesspítali og HNLFÍ í
Hveragerði.
Reykjalundur var upphaflega stofn-
settur af SÍBS sem starfsendurhæfing til
þess að koma berklasjúklingum út í lífið
eftir langt sjúkdómsferli. Upp úr 1960 var
farið að taka við sjúklingum með fjöl-
breyttari sjúkdómsvanda. Staðurinn hefur
smám saman breyst í þá endurhæfingar-
stofnun sem hann er í dag. Á Reykjalundi
eru pláss fyrir um 150 sjúklinga. Þar er
aðstaða fyrir 18 sjúklinga sem þurfa sól-
arhringsþjónustu. Starfseminni er skipt
á: verkja-, geð-, tauga-, hjarta-, lungna-,
gigtar-, næringar- og starfsendurhæfingar-
svið. Einstaklingar koma ýmist beint frá
sjúkrahúsum eða að heiman. Um 1100
sjúklingar eru endurhæfðir á Reykjalundi
á hverju ári.
Endurhæfingarstarf hófst á Grensás-
deild 1973. Þar eru 24 sólarhringspláss
og 30 dagdeildarpláss. Á Grensási fer
fram frumendurhæfing, til dæmis eftir
heilablóðföll, heilaáverka, mænuskaða,
aflimanir og alvarleg veikindi. Um 400
Þjálfun á Grensási.