Læknablaðið - 01.01.2017, Blaðsíða 30

■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
30 LÆKNAblaðið 2017/103
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
Magnús Gottfreðsson sérfræðingur
í smitsjúkdómum við Landspítalann
tók við sem ritstjóri og ábyrgðarmaður
Læknablaðsins þann 1. desember síð-
astliðinn. Hann hefur setið í ritstjórn
um nokkurra ára skeið og er því vel
kunnugur öllum hnútum við vinnslu og
útgáfu blaðsins. Hann segir ekki stórra
breytinga að vænta á útgáfustefnu en
nýjum mönnum fylgja ávallt ný vinnu-
brögð að einhverju leyti.
„Ég hef setið í ritstjórn í þrjú ár og það
hefur verið mjög ánægjulegur tími. Rit-
stjórnin hefur verið mjög samhent og vel
mönnuð, bæði af kollegum og starfsfólki
blaðsins. Útgáfa Læknablaðsins er í eðli
sínu mjög jákvætt starf og er hluti af
uppbyggingarstarfi læknastéttarinnar á
Íslandi, þar sem við erum að miðla fróð-
leik hvert til annars, bæta okkur og styrkja
fagmennsku, aga vinnubrögð og gagnrýna
hugsun. Ég hlakka til að halda því starfi
áfram sem ritstjóri og ábyrgðarmaður
blaðsins,“ segir Magnús í upphafi samtals
okkar.
„Það hafa orðið mjög hraðar breytingar
í útgáfuheiminum á síðustu árum, ekki
síst hvað varðar útgáfu vísindarita. Það er
orðið miklu auðveldara en áður að gefa út
efni og eftirspurnin eftir vísindaefni hefur
aukist gríðarlega. Þeir sem stunda rann-
sóknir og vísindastörf þekkja það eflaust
að á hverjum degi hrúgast alls kyns gylli-
boð í gegnum tölvupóstinn um að skrifa
greinar, bókarkafla og mæta á ráðstefnur
hingað og þangað um heiminn og fleira
mætti nefna. Margt af þessu er sannarlega
gott og gilt en því miður er talsvert um
óprúttna markaðsstarfsemi sem hefur
allt annan tilgang en að bæta þekkingu.
Oft eru tilboðin sveipuð trúverðugum
leiktjöldum sem líkjast vísindalegum um-
ræðuvettvangi en í grunninn er hvatinn
hrein gróðahyggja. Fyrir okkur sem vinn-
um að rannsóknum og vísindum verður
sífellt mikilvægara að greina kjarnann frá
hisminu. Ástríðan sem býr að baki þarf
alltaf að snúast um þekkingarleitina en
ekki peninga. Það getur verið snúið fyrir
vísinda- og fræðimenn að átta sig á í öllum
tilfellum hversu trúverðug viðkomandi
tímaritaútgáfa er. Það er reyndar með
miklum ólíkindum hve stundum er gengið
langt í að dulbúa síður og nettímarit og til
eru vefsíður sem eru sérstaklega ætlaðar
til að hjálpa fræðimönnum að átta sig á
þessu.“
Verður þá ekki sífellt erfiðara fyrir almenn-
ing og aðra fjölmiðla sem eru að leita sér upp-
lýsinga á netinu að átta sig á hvað eru marktæk
vísindi og hvað ekki?
„Jú, þetta er tvíeggjað sverð. Það má
segja að þetta sé hluti af stærra vandamáli
sem er áreiðanleiki netupplýsinga í heild,
til dæmis í fréttaflutningi.
Ef leitað er upplýsinga á réttum stöðum
getur það verið til gagns og létt álagi af
heilbrigðisstarfsfólki en ef upplýsingarnar
eru óvandaðar, sem því miður er býsna
algengt, getur það valdið umtalsverðum
skaða. Meðal okkar lækna er þekkt hug-
tak ,,Cyberchondria” sem mætti ef til vill
útleggjast sem netkvíðaröskun, þar sem
sjúklingar koma inn með óþarfa áhyggjur
og tilbúin vandamál út frá upplýsingum
á netinu sem eiga ekki við nein rök að
styðjast. Það getur síðan tekið lækninn
talsverðan tíma og fyrirhöfn að vinda ofan
af slíkri vitleysu, tíma sem væri stund-
um betur varið í annað. En þetta er það
umhverfi sem við búum við, hver sem er
getur í rauninni sett hvað sem er á netið
án þess að þurfa að færa neinar sönnur á
sannleiksgildi upplýsinganna.“
Hvernig fara þá tímarit eins og Lækna-
blaðið að því að sannfæra lesendur sína um
að mark sé takandi á upplýsingunum sem þar
birtast?
„Við gerum það einfaldlega með því að
ástunda fagleg vinnubrögð og gæta þess
að slá aldrei af kröfum um vandaða ritrýni
fræðilegs efnis. Síðan má velta því fyrir
sér hvort ekki sé hægt að gera vísindalega
efnið aðgengilegra fyrir lesendur. Sum
erlend tímarit hafa gert það til dæmis
með stuttmyndum og lifandi umfjöllun.
Ég hef séð mjög skemmtilegar myndræn-
ar útfærsl ur þar sem flókin vísindaleg
viðfangsefni eru sett fram á einfaldan og
skýran hátt. Oft þurfa læknar ekki meira
til að átta sig á því um hvað viðkomandi
rannsókn snýst og fyrir marga er það al-
veg nægilegt. Ef fjárhagur blaðsins leyfði
væri skemmtilegt að geta stundum komið
niðurstöðum rannsókna sem birtast í blað-
inu betur á framfæri. Ég held að miðlun af
slíkum toga eigi bara eftir að vaxa. Kyn-
slóðin sem er að vaxa úr grasi í dag lítur á
þetta sem eðlilegan hlut og sífellt endur-
mat þarf því að eiga sér stað á hvernig
blaðið miðlar upplýsingum best. Mörg
tímarit eru hætt að koma út á prenti en
sjálfum finnst mér oft notalegra að fletta
prentuðu eintaki fremur en lesa það á
tölvuskjá. Kosturinn við prentaða eintakið
er í mínum huga sá að þá flettir lesandinn
í gegnum blaðið og staldrar kannski við
efni sem hann annars hefði ekki lesið.
Lestur á netinu byggist svo oft á mark-
vissri leit að efni eftir lykilorði og þá fær
maður upp það sem leitað er að og annað
ekki. Þetta er auðvitað tímasparnaður en
„Læknablaðið styrkir fagmennsku
og stéttarvitund lækna“
Magnús Gottfreðsson er nýr ritstjóri blaðsins