Læknablaðið - 01.01.2017, Blaðsíða 43

LÆKNAblaðið 2017/103 43
Gunnar Þór
Gunnarsson
hjartalæknir á Akureyri
gunnarg@sak.is
Út er komin Kransæðabókin í ritstjórn
Guðmundar Þorgeirssonar og Tómasar
Guðbjartssonar sem einnig eru útgefend-
ur. Auk þeirra félaga eru 29 meðhöfundar,
læknar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraþjálfari
og næringarfræðingur. Almennt má segja
að vel hafi til tekist og ástæða til að óska
höfundum og öllum þeim sem að bókinni
komu til hamingju.
Bókin er 256 síður í þægilegu broti.
Þetta er falleg bók. Hönnun og umbrot
er til fyrirmyndar. Það er gott samræmi í
skýringarmyndum í mismunandi köflum.
Anatómískar myndir eru flestar teiknað-
ar af Hjördísi Bjartmars og ljósmyndir í
texta sem ekki eru úr myndasöfnum eru
teknar af Þorkeli Þorkelssyni. Kápumynd
og myndir milli kafla eru eftir Einar Guð-
mann og Gyðu Henningsdóttur og sýna
árfarvegi og vatnsdrög sem kallast vel á
við innihaldið. Í lok bókar er atriðaorða-
skrá.
Bókin fjallar um kransæðasjúkdóma
og í 19 köflum er fjallað um líffærafræði,
faraldsfræði, áhættuþætti og forvarnir,
einkenni, greiningu, meðferð, endurhæf-
ingu og fylgikvilla. Hver er markhópur
bókarinnar? Í formála bókarinnar segja rit-
stjórar: „Markmið bókarinnar er að flytja
lesendum tímabærar og gagnreyndar
upplýsingar um þennan mikilvæga sjúk-
dóm.“ Í inngangi segir: „Textinn er skrif-
aður með stóran hóp lækna og heilbrigð-
isstarfsfólks í huga og alla þá sem vilja
kynna sér þetta stóra heilbrigðisvanda-
mál.“ Hvernig hefur það tekist? Hverjir
munu lesa þessa bók? Eru einhverjir eftir
sem lesa bækur af þessu tagi?
Almennt er textinn þjáll og samræmi í
stíl og framsetningu á milli kafla. Tilvís-
anir eru milli kafla til að forðast endur-
tekningar. Það er flókið að skrifa texta af
þessu tagi, koma þarf gagnreyndum upp-
lýsingum til skila í stuttum yfirlitsköflum
og gera textann læsilegan og skiljanlegan
fyrir breiðan hóp fólks. Auðveldlega
hefði verið hægt að skrifa heila bók um
efni hvers og eins kafla. Þar kemur góð
ritstjórn til skjalanna. Undirritaður er lyf-
læknir og hjartalæknir og því (vonandi)
með þekkingu á því sem skrifað er um
og vanur þeim hugtökum sem notuð eru.
Undirritaður gerði litla eigindlega rann-
sókn og fékk tvo einstaklinga sem ekki
hafa bakgrunn í læknisfræði eða öðrum
heilbrigðisfræðum til að lesa hvort sinn
kaflann. Þrettán ára grunnskólanemi las
kafla 3, orsakir, meinþróun og meingerð
og 52 ára doktor í hugvísindum las kafla 8,
greining kransæðasjúkdóms. Báðum þátt-
takendum fannst stíllinn þjáll og efnið vel
framsett og skildu innihald. Yngri þátttak-
andinn sem las erfiðari kaflann þurfti þó
að fá útskýringar á nokkrum hugtökum.
Efnisval kaflanna 19 finnst undirrit-
uðum vera í rökréttri röð. Vissulega má
alltaf segja að sumt ætti að vera ítarlegra
og meiri áhersla á annað en það hefði
komið niður á lengd bókarinnar og hún
þar með frekar orðið uppflettirit en ekki
greinargott yfirlit yfir kransæðasjúkdóma.
Á eftir hverjum kafla er heimildaskrá sem
nýtist þeim sem þyrstir í ítarefni. Sér-
staklega er ánægjulegt hve oft er vitnað í
íslenskar rannsóknir sem sýnir hve öflugt
íslenskt vísindasamfélag er. Það er ekki
raunhæft að fara í gegnum hvern og einn
af köflunum 19. Því vel ég nokkra kafla.
Kafli 7 um mataræði og hjartasjúkdóma
er athyglisverður fyrir þær sakir að það
erfiða rannsóknarefni hefur verið mikið
til umræðu. Vísindamenn í Svíþjóð hafa
til dæmis orðið fyrir hótunum um líkams-
meiðingar af hendi „rétttrúnaðar“ fólks í
næringarfræðum. Í þessum kafla er fjallað
lipurlega og af rökfestu um þetta flókna
mál. Í textanum er fjallað inn á milli um
fæðubótarefni en ef til vill hefði mátt vera
sér millikafli um það að aldrei hefur tekist
að sanna að fæðubótarefni einangrað úr
„hollri“ fæðutegund hafi nokkurn tíma
gert gagn. Þetta á sérstaklega við nú þegar
duftát er í tísku og gerviheilsuiðnaður
makar krókinn. Einnig hefði verið gam-
an að sjá umfjöllun um hugsanleg tengsl
hollustu við félagslega þætti, til dæmis
um gildi þess að njóta matar með öðrum,
daglegar fjölskyldumáltíðir og máltíðir á
vinnustað. Er matur jafn hollur ef hann er
borðaður undir stýri eða við tölvu? Kafli
13 um kransæðasjúkdóma í konum er
kærkominn í svona bók og sama má segja
um kafla 14 um kransæðasjúkdóma hjá
öldruðum, sem er verkefni framtíðarinnar.
Er þá ekkert aðfinnsluvert við bókina?
Eintómur lofsöngur undirritaðs um bók
sem vinir hans og kunningjar skrifuðu?
Það er reyndar fátt aðfinnsluvert. Á ein-
staka stöðum eru hugtök og setningar
sem gera ráð fyrir fyrri skýringum sem
vantar. Í kafla 10 um lyfjameðferð hefði
mátt minnast á nýrri blóðflöguhemlana
(tikagrelor og prasugrel) og fondaparinux
þegar fjallað er um létt heparín. Þetta eru
þó smáatriði. Undirritaður hnaut ekki um
innsláttarvillur eða aðrar ambögur.
Guðmundur, Tómas, meðhöfundar og
hönnuðir hafa gefið út góða yfirlitsbók um
kransæðasjúkdóma frá a-ö. Þessi bók mun
nýtast mörgum: heilbrigðisstarfsfólki,
nemum í heilbrigðisfræðum, sjúklingum,
aðstandendum og almenningi öllum.
Ef þú hefur lesið þessa bók þá veistu
heilmargt um kransæðasjúkdóma.
Kransæðabókin
Mynd úr Kransæðabókinni.