Læknablaðið - 01.01.2017, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2017/103 21
R A N N S Ó K N
mynda og fleiri. Þessar niðurstöður eru nokkuð sambærilegar við
niðurstöður nýlegrar framskyggnrar breskrar rannsóknar á niður-
stöðum segulómunar hjá 554 sjúklingum, en þar greindist við
segulómun þrýstingur á taugarót hjá um 60% þeirra sem höfðu
sögu um verki niður í fót, en einnig hjá um þriðjungi þeirra sem
ekki sýndu slík einkenni.24 Helmingur þeirra þátttakenda sem
höfðu einhver einkenni taugarótarþrýstings við skoðun greindust
ekki með brjósklos úr segulómun í rannsókn okkar. Lítil fylgni
klínískra einkenna við brjósklosgreiningu úr segulómun er í vissri
mótsögn við niðurstöður hollenskrar rannsóknar á 338 manns með
lendahryggjarverki, sem sýna að sagan sé aðalatriði í greiningu
einstaklinga með brjósklos og fá próf eða rannsóknir bæti þar
einhverju við. En þó höfðu einkennin verkur niður í fót, aukinn
verkur við hósta eða rembing og verkur eftir húðgeirasvæðum
mikið forspárgildi fyrir brjósklosgreiningu við segulómun í þeirri
rannsókn. En í niðurstöðum rannsóknar okkar sást eingöngu veik
fylgni brjósklosgreiningar á segulómun við sögu um verk niður í
fót.27 Lítið úrtak gæti hér haft áhrif á að ekki sást marktæk fylgni
við aðra þætti, þar sem önnur einkenni og greiningar voru fátíðari.
Niðurstöður segulómunar breyttu litlu um lyfjameðferð sam-
kvæmt sjúkraskrám, en tilvísunum til annarra meðferðarúrræða
fjölgaði eftir myndgreininguna. Niðurstöðurnar benda til þess að
beðið hafi verið með slík úrræði þar til eftir myndgreiningu, þar
sem helmingur beiðna um sjúkraþjálfun var sendur eftir mynd-
greiningu, allmörgum vikum eftir að einkenni hófust. Nýlegar
rannsóknir benda á að hefjist sjúkraþjálfunarmeðferð snemma
þá minnki líkur á skurðaðgerðum, sprautumeðferðum og notkun
sterkra verkjalyfja, auk þess sem kostnaður heilbrigðiskerfisins
lækkar til muna.28,29 Í því ljósi er mikilvægt að áhersla á mynd-
greiningu verði ekki til að seinka meðferð, eins og brögð virtust að
í þessari rannsókn. Mun fleiri sjúklingar sem fengu sjúkraþjálfun
urðu þó betri af lendahryggjar vandamálum sínum innan árs en
þeir sem ekki fengu sjúkraþjálfun. Þeim sem skornir voru farnað-
ist að jafnaði vel. Fjöldi aðgerða miðað við íbúafjölda var heldur
meiri en búast mætti við samkvæmt erlendum tíðnitölum,30 en
varasamt er að gera slíkan samanburð út frá svo litlu úrtaki. Tæp-
ur helmingur þeirra sem greindust með brjósklos sýndi ekki teikn
um bata innan árs, en talið er að ef ekki næst verulegur bati innan
þriggja mánaða frá fyrstu einkennum, sé aukin hætta á að lenda-
hryggsvandamál verði langvinn.12 Ýmislegt utan hryggsúlunn-
ar getur haft áhrif á það hvort verkir verða langvinnir og hamla
starfsgetu, til dæmis aðstæður og viðmót á vinnustað, röng hreyfi-
mynstur, aldur, offita og sálrænir þættir svo sem depurð og kvíði.
Upplýsingar segulómskoðunar um aðstæður í hryggnum eru tald-
ar bæta þar litlu við.3,4,12 Framskyggn, dönsk eftirfylgdarrannsókn
meðal 166 einstaklinga sem greinst höfðu með taugarótarþrýsting
í segulómun sýnir að stórar útbunganir og brjósklos í upphafi geta
haft jákvætt forspárgildi fyrir bata eftir eitt ár, en jafnframt að
bati er óháður því hvort breytingar verða á segulómmyndunum.4
Í rannsókn okkar einskorðuðust myndgreiningarniðurstöður við
ástand hryggjarliða, hryggþófa og liðbanda, en ástand vöðva við
hrygginn kom hvergi fram. Á undanförnum árum hafa ýmsar
rannsóknir bent á samband vöðvarýrnunar, til dæmis margklofa-
vöðva (multifidus) og verkja, ásamt gagnsemi slíkra upplýsinga
fyrir æfingameðferð.31,32 Fleiri rannsókna er þó þörf áður en hægt
er að fullyrða um mikilvægi myndgreiningar á vöðvarýrnun fyrir
framvindu lendahryggjarverkja.33
Takmarkanir þessarar rannsóknar eru allnokkrar. Úrtak
rannsóknarinnar var staðbundið og stærð þess gæti takmark-
að tölfræðilegan styrk við greiningu gagna. Ekki er heldur vitað
hversu vel úrtakið endurspeglar alla þá sem leituðu læknis vegna
lendahryggjarverkja á tímabilinu. Eingöngu var unnið með fyrir-
liggjandi sjúkraskrárgögn þar sem skráningu getur verið ábóta-
vant. Skilgreining höfunda á batamerkjum byggir að hluta á
beinni skráningu og að hluta á því að læknar höfðu hætt að skrá
samskipti tengd vandanum. Því ber að gæta varúðar í túlkun
niðurstaðna um batamerki. Reyndar er athyglisvert að ekki er til
ákveðin skilgreining á bata hryggvandamála, sem torveldar jafn-
vel samanburð milli framskyggnra rannsókna.34 Áhugavert væri
að endurtaka rannsókn sem þessa með stærra úrtaki og gjarnan
framskyggnu rannsóknarsniði til að fylgjast með þróun á notkun
segulómskoðunar vegna bakverkja á landinu öllu, auk kostnað-
argreiningar, meðferðar og bata fólks með bakverki. Þessi fyrsta
rannsókn á notkun segulómskoðunar við greiningu bakverkja
hérlendis gefur vísbendingar um að segulómun sé talsvert notuð
við greiningu þeirra.
Ályktanir
Segulómun á lendahrygg var notuð til greiningar á lendahryggjar-
vandamálum almennt, en ekki einungis til að útiloka alvarleg
undirliggjandi vandamál. Lítil fylgni var milli einkenna sjúklinga
og niðurstaðna úr segulómun, sem undirstrikar nauðsyn á sam-
þættu mati læknis við sjúkdómsgreiningu. Stór hópur þeirra sem
sendir eru í segulómun vegna lendahryggjarvandamála greinist
með brjósklos og um helmingur þeirra glímir enn við verkja-
vandamál ári seinna. Batahorfur aukast við sjúkraþjálfun. Mikil
notkun segulómrannsókna getur tafið virk meðferðarúrræði, þar
sem tilhneiging virðist til þess að bíða eftir niðurstöðum segul-
ómunar áður en meðferð er ákveðin, þótt ekki liggi fyrir grunur
um alvarleg undirliggjandi vandamál.
Kærar þakkir til starfsfólks Heilbrigðisstofnunar Norðurlands
Akureyri og myndgreiningardeildar Sjúkrahússins á Akureyri
fyrir einstaklega góða samvinnu.