Morgunblaðið - 30.11.2017, Blaðsíða 37

Frumvarp að fjár-
hagsáætlun Reykjavík-
urborgar fyrir árið 2018
sannar að meirihluti
Samfylkingar, Bjartrar
framtíðar, Pírata og
Vinstri grænna hefur
engin tök á fjármálum
borgarinnar. Þrátt fyrir
stórauknar tekjur og há-
marksskattheimtu,
halda skuldir borg-
arinnar áfram að hækka.
Margt bendir til að Íslendingar séu
nú á hátindi hagsveiflunnar. Sam-
kvæmt frumvarpinu er áætlað að
skatttekjur Reykjavíkurborgar muni
aukast um tæp 20% milli áranna 2016-
2018 og fara í 91 milljarð króna. Þá er
talið að rekstrartekjur samstæðu
Reykjavíkurborgar (A-hluti auk borg-
arfyrirtækja) hækki um 14% milli
2016-2018 en rekstrargjöld um tæp-
lega 16%.
Það er áfellisdómur yfir fjár-
málastjórn vinstri meirihlutans að
þrátt fyrir svo hagfelldar aðstæður
hækki skuldir borg-
arinnar með hverju
árinu sem líður.
Skuldir í dag eru
skattur á morgun
Milli áranna 2016-
2018 er áætlað að skuld-
ir og skuldbindingar A-
hluta (aðalsjóðs og
eignasjóðs) hækki um
28% eða úr 84 millj-
örðum króna í 108 millj-
arða í árslok 2018. Þá er
talið að heildarskuldir
samstæðunnar hækki um 6% milli ára
og nemi tæpum 300 milljörðum króna í
lok næsta árs. Minnt er á að skuldir í
dag eru skattur á morgun.
Mörg sveitarfélög hafa notað tekju-
aukningu undanfarinna ára til að
greiða niður skuldir og styrkja rekstur
enda vita þau að góðærið varir ekki að
eilífu. Skuldir Reykjavíkurborgar hafa
hins vegar verið stórauknar undir for-
ystu Samfylkingarinnar og stefnt er að
því að halda áfram á sömu braut. Slík
fjármálastefna er ávísun á vandræði
þegar um hægist í efnahagslífinu og
tekjur dragast saman á ný.
Athyglisvert hefur verið að fylgjast
með málflutningi borgarstjórans,
Dags B. Eggertssonar, um fjármál
borgarinnar að undanförnu. Þrátt fyr-
ir mikil og augljós hættumerki virðist
Dagur halda að allt sé í himnalagi, tal-
ar um að viðsnúningur hafi orðið í
rekstri og boðar áframhaldandi út-
gjaldaaukningu í flestum málaflokk-
um. Segir hann fjármál borgarinnar
hafa verið eitt af lykilverkefnum kjör-
tímabilsins og má það vissulega til
sanns vegar færa, ef markmið hans er
að skuldsetja borgina sem mest.
Greinilegt er að núverandi borgar-
stjóri hefur þá sýn á fjármál Reykja-
víkurborgar að aukin skuldsetning sé
af hinu góða og ekki þurfi að hafa
áhyggjur af þeirri þróun, sem sést á
meðfylgjandi súluriti.
Stefnir Reykjavíkurborg í
greiðsluþrot?
Enginn skuldsetur sig út úr fjár-
hagsvanda og gildir þá einu hvort um
er að ræða heimili, fyrirtæki eða sveit-
arfélag. Þetta er þó engu að síður fjár-
málastefna vinstri meirihlutans í
Reykjavík undir forystu Samfylking-
arinnar: að fresta því að takast á við
hinn óhjákvæmilega fjárhagsvanda
með enn aukinni skuldsetningu.
Ef haldið verður áfram á þeirri
óheillabraut að hækka skuldir Reykja-
víkurborgar svo ört mun borgin stefna
í greiðsluþrot innan nokkurra ára.
Eftir Kjartan
Magnússon »Enginn skuldsetursig út úr fjárhags-
vanda. Þetta er þó samt
fjármálastefna vinstri
meirihlutans í Reykja-
vík undir forystu Sam-
fylkingarinnar.
Kjartan Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
kjartan@reykjavik.is
Fjármálaóstjórn á hátindi hagsveiflunnar
Skuldaþróun borgarsjóðs
Skuldir Reykjavíkurborgar, A-hluti, 2002 til 2018
100
75
50
25
0
milljarðar kr.
’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18
107,6
37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2017
Laugavegur Það er gott að vera vel búinn í vetrarkuldanum.
Hanna
Núgildandi þjóð-
kirkjulög uppfylla ekki
þau markmið sem sett
voru við gerð þeirra,
m.a. að kirkjuþing yrði
æðsta valdastofnun
þjóðkirkjunnar. Hug-
myndafræðin var sótt
til Alþingis og alltaf
stóð til að kirkjuþingið
bæri ábyrgð á
framkvæmdavaldinu
eins og Alþingi gerir.
Þetta var sameiginleg sýn ráðu-
neytisins og nefndarinnar, sem
samdi frumvarpið. Sú niðurstaða,
að kirkjuráðið færi með fjárstjórn-
arvaldið og bæri ekki ábyrgð gagn-
vart kirkjuþingi, kom inn á síðustu
stundu eftir að búið var að semja
allan lagabálkinn. Þetta setti frum-
varpið í uppnám og ráðherra íhug-
aði að leggja það ekki fyrir Alþingi.
Ný hugsun
Árið 1990 hóf fjármálaráðuneytið
stefnumótun sem kölluð var Ný-
sköpun í ríkisfjármálum. Þá urðu
forstjórar stofnana ríkisins mun
sjálfstæðari í ráðstöfun þess fjár
sem stofnunin fékk og bera ábyrgð
gagnvart ráðherra, sem ber ábyrgð
gagnvart Alþingi. Breytingin teygði
sig til kirkjunnar og árið 1993 var
prestsetrasjóður stofnaður og
kirkjumálasjóður 1994, en þessir
sjóðir lutu sömu lögmálum og stofn-
anir ríkisins varðandi fjármál. Þessi
stefnumótun var undanfari að nýj-
um þjóðkirkjulögum 1998. Það var
hugsunin í stefnumótuninni að
draga úr miðstýringu. Ríkisvaldinu
gekk ekki vel að koma böndum á
framúrkeyrslu ríkisfyrirtækja þrátt
fyrir þetta. Mikið hefur þó áunnist,
sérstaklega eftir hrun. Flestir eru
t.d. sammála um það í dag að vald
án ábyrgðar gengur ekki og að
sama skapi ábyrgð án valds.
Kirkjan líka
Hugsunin með setningu þjóð-
kirkjulaganna var sú sama, að
draga úr miðstýringu og færa völd
og ábyrgð sem ríkisvaldið hafði um
stjórn þjóðkirkjunnar til kirkju-
þings. Biskupinn hefur áfram allt
kennivald í sinni hendi. Þetta tókst
ekki alveg. Þess vegna hafa
árekstrar og vantraust innan
kirkjustjórnarinnar verið nánast
daglegt brauð síðan. Í kirkjuráði
eru tveir leikmenn og tveir prestar
auk biskups sem er forseti þess.
Staða presta í kirkjuráði er veik
vegna þess að þeir geta átt allt sitt
undir biskupi, en hins vegar kemur
hann ekki að ráðningu
leikmanna til starfa því
þeir hafa ekki lífsvið-
urværi sitt af föstu
starfi innan kirkj-
unnar. Biskup er því
ríkjandi afl innan
kirkjuráðsins og eins
og staðan er í dag get-
ur kirkjuráð stöðvað
allar samþykktir
kirkjuþings, sem út-
heimta fjármuni, þó er
kirkjuþing samkvæmt
lögum æðsta stofnun
þjóðkirkjunnar.
Þversögnin
Í núverandi lögum fer kirkjuráð
með fjárstjórnarvaldið og ber ekki
ábyrgð gagnvart neinum. Eins og
fram hefur komið er biskup þar í af-
gerandi stöðu vegna embættis síns
og verður þá einskonar fram-
kvæmdastjóri sem allt mæðir á. Áð-
ur fór ráðherra með þetta vald og
þar áður kóngurinn. Þetta fyrir-
komulag gæti trúlega gengið ef öll
ábyrgð yrði tekin af kirkjuþingi og
það lagt niður í núverandi mynd,
sem ekki hefur verið hugsunin hin
síðari ár. Í hinum vestræna heimi
bera allir ábyrgð gagnvart ein-
hverjum þegar um ráðstöfun á al-
mannafé er að ræða, t.d. ráðherra
gagnvart Alþingi og alþingismenn
gagnvart kjósendum sínum. Það er
vandséð gagnvart hverjum biskup
ber ábyrgð.
Andlegur leiðtogi
Þau hörðu og mjög svo erfiðu
átök sem nú eru uppi í kirkjunni
eiga rót sína að rekja til þeirra mis-
taka sem gerð voru þegar núver-
andi þjóðkirkjulög voru sett. Þetta
er sorglegt vegna þess að biskup Ís-
lands þarf að vera óumdeildur og
hafinn yfir allt dægurþras. Hann á
að vera þjóðkirkjufólki sá andlegi
leiðtogi sem það virðir. Áhugavert
væri að ímynda sér hvernig færi
fyrir forseta Íslands ef hann stæði í
deilum á Alþingi. Virðing fyrir emb-
ættinu hyrfi eins og dögg fyrir sólu,
hvort sem forsetinn hefði rétt fyrir
sér eða ekki. Sundrung skapaðist í
stað samstöðu. Biskup á að vera
sameiningartákn þjóðkirkjunnar á
sama hátt og forsetinn er hjá þjóð-
inni.
Þrautagangan
Þegar núverandi þjóðkirkjulög
höfðu gilt í 10 ár þótti rétt að laga
þau og sníða af þá vankanta sem á
þeim eru. Í framhaldi af kirkjuþing-
inu 2007 var skipuð nefnd til að end-
urskoða þjóðkirkjulögin. Síðan þá
hefur frumvarp til þjóðkirkjulaga
verið lagt fram á öllum kirkjuþing-
um, utan eitt, alls níu sinnum. Ann-
aðhvort hefur sama nefnd unnið
með frumvarpið áfram eða þá að
skipuð hefur verið ný nefnd. Alltaf
hefur fámennur hópur valdamanna
innan þjóðkirkjunnar stöðvað fram-
gang þessa máls. Löggjafarnefnd
kirkjuþings er nú að leggja frum-
varpið fram í þriðja sinn. Núverandi
frumvarp var lagt fram á kirkju-
þingi 2017 og hefur fyrsta umræða
um það farið fram. Á seinnihluta
kirkjuþingsins fer síðan fram síðari
umræða og kosning um frumvarpið.
Núverandi frumvarp er í 31 gr. sem
skipast í X kafla. Gildandi þjóð-
kirkjulög eru í 64 gr. sem skiptast í
VII kafla.
Ágreiningurinn
Í núverandi frumvarpi er lagt til
að styrkja stöðu og vald kirkjuþings
innan þjóðkirkjunnar, þar með talið
yfirstjórn fjármála þjóðkirkjunnar
innan lögmæltra marka. Settar
verði starfsreglur með nánari
ákvæðum um tilhögun fjármála.
Lagt er til að lögfesta að kirkjuráð
starfi í umboði kirkjuþings og að
kirkjuráð beri ábyrgð gagnvart
þinginu, en það er nýmæli. Áfram
er gert ráð fyrir að kirkjuráð fari
með framkvæmdavald í þeim mál-
efnum þjóðkirkjunnar sem ekki
heyra undir önnur stjórnvöld henn-
ar. Enn fremur er lagt til að kirkju-
þing setji starfsreglur m.a. um skip-
an alls kirkjuráðsins og kosningu
þess, hlutfall vígðra og leikmanna,
umboð kirkjuráðsmanna og um
störf og starfshætti kirkjuráðs.
Lokatilraun
Nú vill löggjafarnefnd kirkju-
þings gera lokatilraun til þess að
snúa ofan af þversögninni í stjórn-
sýslu kirkjunnar. Ef kirkjuþing á að
bera ábyrgð á fjármálum kirkj-
unnar og setja henni starfsreglur
verður það að hafa tækin til þess.
Ef frumvarpið verður samþykkt
verður bætt úr þeim vanköntum
sem eru á þjóðkirkjulögunum.
Verði frumvarpið hins vegar fellt er
10 ára barátta fyrir bættri stjórn-
sýslu þjóðkirkjunnar unnin fyrir
gýg.
Hvers vegna ný þjóðkirkjulög?
Eftir Steindór
Haraldsson
Steindór
Haraldsson
»Núverandi frumvarp
var lagt fram á
kirkjuþingi 2017 og hef-
ur fyrsta umræða um
það farið fram.
Höfundur er fm. löggjafarnefndar
kirkjuþings.