Morgunblaðið - 30.11.2017, Blaðsíða 42

42 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2017
Breiðafjörður er
einstakt land- og haf-
svæði. Hann er til-
tölulega grunnur og
hann skreyta ótelj-
andi eyjar og sker.
Ein sérstaða fjarð-
arins er að þar er
mestur munur fljóðs
og fjöru á Íslandi og
þar er ennfremur stór hluti af
fjöruleirum landsins. Þessar að-
stæður í firðinum styðja afar gjöfult
fuglalíf þar sem haförninn svífur
hæst. Náttúruverndargildi Breiða-
fjarðar hefur verið metið svo hátt
að um hann voru sett sérstök
verndarlög árið 1995.
Úr Breiðafirði skerast margir
minni firðir til norðurs inn í Vest-
fjarðakjálkann. Þarna eru okkar
„frumskógar“ – skógarvistkerfi sem
hafa þroskast í þúsundir ára. Í öll-
um fjörðunum er gríðarlegt útfiri
þar sem víðáttumiklar leirur birtast
á fjöru og fjöldi staðfugla og um-
ferðarfugla notar til fæðuöflunar.
Undirlendi er takmarkað og lítið
um búskap nú á tímum. Firðirnir
við norðanverðan Breiðafjörð eru
náttúrudjásn í alfaraleið.
Þverunarárátta
Um firðina liggur vegur og hafa
endurbætur hans staðið yfir árum
saman og standa enn. Það er ekki
ofsögum sagt að Vegagerðin hefur í
þessari vinnu haft þveranir fjarða
sem sitt leiðarljós. Ef ýtrustu til-
lögur stofnunarinnar ná fram að
ganga yrðu alls sjö firðir þveraðir í
norðanverðum Breiðafirði. Sjö firð-
ir!
Gilsfjörður
Gilsfjörður er stór og mikill og
var á sínum tíma sá fjörður sem
hafði viðamest útfiri allra fjarða á
Íslandi. Hann var þveraður stuttu
fyrir síðustu aldamót. Um þessa að-
gerð þarf bara að hafa eitt orð –
umhverfisskemmdarverk. Ekki um-
hverfisslys því fyrirfram var ljóst
að vatnaskipti undir litla brú yrðu
nær engin og að firðinum yrði
breytt í lón án sjávarfalla. Fjörð-
unum var í raun fækkað um einn –
Gilsfjörður er ekki réttnefni lengur
heldur ætti hann að heita Gilslón.
Þorskafjörður, Djúpifjörður
og Gufufjörður
Þessir firðir liggja saman – grón-
ir og fallegir – með gríðarlegt útfiri.
Yfir sumarið má sjá hundruð álfta
sem hafast við í öllum fjörðunum
þremur og í botni Gufufjarðar er af-
ar sérstakt votlendi með víðáttu-
miklum sjávarfitjum.
Í núverandi tillögum Vegagerðar-
innar er lagt til að þvera alla þessa
firði – í andstöðu við náttúruvernd-
arsamtök og landeigendur. Stofn-
unin hefur barist fyrir þessari leið í
áraraðir, meðal annars fyrir dóm-
stólum, en jafnan verið gerð aftur-
ræk. En það skal þvera. Eftir síð-
asta ósigur breytti Vegagerðin sinni
fyrri tillögu lítillega um vegstæði í
gegnum Teigsskóg og setti enn á ný
í matsferli. Skipulagsstofnun lagði
svo nýlega til að þessi „nýja“ þver-
unarleið Vegagerðinnar yrði ekki
farin. Vegagerðin hefur engu að síð-
ur lýst því yfir að á næstunni verði
sótt um leyfi til sveitarfélagsins til
að fara sínu fram.
Mjóifjörður og Kjálkafjörður
Þessir eyðifirðir eru ægifagrir.
Nýlega hefur sá fyrri verið þver-
aður að fullu og Kjálkafjörður að
um það bil þriðja hluta. Vissulega
eru brýrnar sæmilega stórar og
leyfa vatnskipti enn sem komið er,
ólíkt Gilsfirði, en áhrif á lífríki eru
óviss engu að síður. Þegar horft er
yfir eða úr botni fjarðanna blasa nú
við grjótgarðar og brýr. Við þessar
aðgerðir styttist vegurinn óverulega
og ferðatími aðeins um nokkrar
mínútur.
Vatnsfjörður
Nýjasta vendingin í þessu þver-
unaræði er tillaga um að þvera
Vatnsfjörð, vestasta fjörðinn. Í
Drögum að tillögu að matsáætlun
Vegagerðarinnar sem var nýlega
birt eru þrír kostir að vegstæði
lagðir til. Tveir þeirra þvera Vatns-
fjörð. Þessi tillaga er með hreinum
ólíkindum. Ekki aðeins á Vatns-
fjörður að njóta verndar Breiða-
fjarðarlaganna heldur hefur hann
þar að auki verið skilgreindur nátt-
úrufriðland frá árinu 1975. Um botn
hans liggur ágætur vegur sem var
Hernaðurinn
gegn fjörðunum
við norðanverðan
Breiðafjörð
Eftir Bjarna
Össurarson og
Ferdinand
Jónsson
Bjarni
Össurarson
Ferdinand
Jónsson