Morgunblaðið - 15.03.2018, Blaðsíða 26

26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MARS 2018
Sindragata 12c | Ísafirði | Sími 456 1300 | smidjan@velsmidjan.is
HLÍFÐARHÚÐ Á RÚÐUR
u Kemur í veg fyrir að óhreinindi safnist
á rúðuna / sólaselluna
u Eykur öryggi og útsýni allt að
tvöfalt í bleytu og rigningu
u Kemur í veg fyrir að flugur, drulla,
snjór og ísing safnist á rúðuna
u Heldur regnvatni frá rúðunni
u Býr til brynju á rúðunni fyrir
leysiefnum og vökvum
u Þolir háþrýstiþvott
u Virkar við -30°C til + 30°C
u Endingartími er 6 – 12 mánuðir
Frábært á bílrúður – gluggarúður – sólasellur
Ármúla 17, 108 Reykjavík, sími 552 8636, mbr.is
Allt fyrir raftækni
Hljómtæki
Cambridge Audio Air 100 - Bluetooth hátalari
Verð
59.900 kr.
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Litið er á móðurina sem hinn eðlilega
og náttúrulega umönnunaraðila
barna á meðan feðurnir eru skil-
greindir sem aðstoðarmenn. Til þess
benda niðurstöður rannsókna Sunnu
Kristínar Símonardóttur, doktors í
félagsfræði og kennara við Háskóla
Íslands. Hún varði doktorsritgerð
sína síðasta haust þar sem hún skoð-
aði mótun hinnar „góðu“ íslensku
móður í gegnum ráðandi orðræður
um tengslamyndun, brjóstagjöf og
fæðingu. Sunna er nú að rannsaka
hvernig foreldrar taka ákvörðun um
skiptingu fæðingarorlofs út frá hug-
myndafræðinni um hlutverk mæðra
og feðra m.a. út frá ráðandi orðræðu
um móðurhlutverkið á Íslandi.
„Ég er að skoða birtingamyndir
þess hversu mismikla áherslu sam-
félagsleg orðræða leggur á annars
vegar hlutverk mæðra og hins vegar
feðra og velta fyrir mér hvaða afleið-
ingar það hefur á jafnrétti kynjanna
og þessa hugmynd um jafna fjöl-
skylduábyrgð,“ segir Sunna. „Mínar
niðurstöður benda til þess að við lít-
um enn þá þannig á að konan sé hinn
eðlilegi og náttúrulegi umönnunar-
aðili. Þetta tengist margvíslegri
áherslu á tengslamyndun sem er
mjög kynjuð. Það er ætlast til þess
að mæður leggi líkama og sál í barnið
til þess að ná fram öruggri og góðri
tengslamyndun á meðan feður eru
skilgreindir sem einhvers konar að-
stoðarmenn og ekki lögð nærri því
eins mikil áhersla á þeirra tengsla-
myndun við barnið. Kröfurnar eru
allar á mæðurnar.“
Sunna segir þessa niðurstöðu vera
í samræmi við hugmyndafræði sem
hefur verið kölluð áköf mæðrun.
„Það gengur í mjög stuttu máli út á
það að mæður eigi að beina öllum
sínum kröftum að móðurhlutverkinu
og að sjálfsmynd þeirra eigi að mót-
ast fyrst og fremst af því. Áköf
mæðrun rímar illa við okkar áherslur
um jafnrétti og að það sé mikilvægt
að deila fjölskylduábyrgð. Á sama
tíma er það að vera móðir skilgreint
sem erfiðara, tímafrekara og flókn-
ara en áður þekktist.“
Kröfur um fullkomnun
Íslenskar mæður upplifa mikla
pressu á að standa sig í móðurhlut-
verkinu að sögn Sunnu. „Þær upplifa
mikla pressu á að gera allt rétt;
fylgja öllum leiðbeiningum, vera
búnar að lesa sér til um allt, fara á
námskeið í að útbúa hollan og líf-
rænan mat, nota taubleyjur, vera
lengi með barnið á brjósti og halda
fullkomið barnaafmæli. Það er alltaf
verið að bæta í þessar kröfur um ein-
hverja ímynd að fullkomnun sem mig
langar til að við byrjum að efast um
sem samfélag að sé endilega rétta
leiðin,“ segir Sunna og bætir við að
það sé eiginlega búið að sérfræði-
væða það að vera foreldri.
„Þessi pressa er ekki sett í jafn-
miklu mæli á feður. Ef við skoðum
foreldrahópa á Facebook eins og
Maukóðir foreldrar eða hópa um
uppeldistengd málefni þá eru fáir
karlar í þeim hópum. Konur eru að
leita ráða við öllu mögulegu sem við-
kemur þessu hlutverki og bak við
það er einhver kvíði og einhverjar
áhyggjur af því að vera ekki að
standa sig nægjanlega vel. Það má
kannski velta fyrir sér hvers vegna
samfélagsleg orðræða er að ýta kon-
um í þessa átt. Við þurfum að vera
vakandi fyrir orðræðunni og stýr-
ingu inn í viss hlutverk. Ef við erum
ekki meðvituð um hvað er í gangi er
svo auðvelt að falla inn í mynstrið og
þessa hugmynd um að það þurfi að
gera hitt og þetta til að vera nógu
góðar.“
Hættulegar hugmyndir
Sunna hefur skoðað umræðu í fjöl-
miðlum í tengslum við foreldra-
hlutverkið og segist skynja þar að
ákveðnar átakalínur séu dregnar
upp á milli þess sem er skilgreint
sem best fyrir börnin og jafnréttis,
eins og það séu ósamrýmanlegir
þættir. „Það er mikill þungi í orð-
ræðunni um að konur eigi nú að vera
lengur heima, leikskólar séu ekki
góðir staðir fyrir ung börn og svo það
sem ég kalla sjálfsniðurrif leikskól-
anna sem er orðræðan um að börn
séu of lengi í leikskólanum og að skil-
greina leikskólaveru barna sem
vinnu. Það eru þessar hugmyndir um
að börnin líði fyrir jafnréttið sem eru
mjög hættulegar fyrir alla sem hafa
áhuga á að skapa jafnrétti í sam-
félaginu. Það er svo mikil hætta á að
jafnréttið tapi því tilfinningarökin
eru svo sterk ef þetta er skilgreint
hagsmunamál barna annars vegar og
jafnréttis hins vegar. Það þarf ekki
að lesa mjög djúpt til að skilja að
þarna er fyrst og síðast verið að tala
til mæðra og konur taka þessa um-
fjöllun nærri sér.“
Móðurinni virðist vera beint inn á
þá braut að foreldrahlutverkið sé á
hennar herðum á meðan faðirinn er í
þeirri stöðu að geta enn valið og
hafnað. „Mæður hafa ekki það val.
Því við sem samfélag dæmum mæð-
ur miklu harðar en feður. Við þekkj-
um það alveg að það er horft öðruvísi
á hlutverk mæðra en feðra, sér-
staklega þegar kemur að umönnun
ungra barna. Auðvitað verða til
ákveðin mynstur sem getur reynst
erfitt að brjóta niður, þegar móðirin
er allt í öllu en faðirinn er einhvers-
konar aukastærð, en það sem mér
finnst mjög mikilvægt að benda á er
að foreldrahlutverkið er ekki fast og
ósveigjanlegt. Það þróast í samfél-
ögum, menningarsvæðum og tímum
og það hefur mikil áhrif á það hvern-
ig við upplifum okkur sjálf í hlut-
verkinu hvaða skilaboð við fáum frá
samfélaginu, hvers ætlast er til af
okkur. Ég held að mæður og feður
fái allt öðruvísi skilaboð frá sam-
félaginu og þess vegna er mikilvægt
að benda á það og skoða með gagn-
rýnum hætti til þess að breyta því
þannig að við búum til rými fyrir
meira jafnrétti.“
Eigum að berjast gegn stýringu
Spurð hvernig megi breyta þessu
viðhorfi segir Sunna að hennar per-
sónulega skoðun sé sú að konur verði
að sleppa tökum á samviskubitinu.
„Mæður eru uppteknar af því að þær
eigi alltaf að vera með samviskubit
því þær séu að klúðra málunum. Ef
þær standi sig vel í vinnu þá hljóti
þær að vera að standa sig illa gagn-
vart börnunum og öfugt. Mín skoðun
er sú að fullkomnun er ekki til og
mæður eiga ekki að sækjast eftir
henni. Síðan þarf að hvetja feðurna
til að fara inn í þetta hlutverk með
það markmiði að þeir geti allt jafnvel
og mæðurnar. Það er engin ástæða
til þess að halda að mæður búi yfir
einhverjum eðlislægum þáttum sem
feður búa ekki yfir.
Svo skiptir máli samfélagslega að
vera með kerfi sem hjálpar fólki að
sameina ólík svið lífsins, eins og að
vera með góða leikskóla, og að við
sem samfélagsþegnar séum með-
vituð um þessa orðræðu og þessa
stýringu. Þegar við erum meðvituð
um hana getum við líka barist gegn
henni.“
Kröfurnar eru allar á mæðurnar
 Samfélagið leggur meiri áherslu á hlutverk mæðra en feðra  Móðurinni beint inn á þá braut að
foreldrahlutverkið sé á hennar herðum  Átakalínur dregnar upp á milli uppeldis og jafnréttis
Morgunblaðið/Hari
Jafnrétti Sunna Kristín Símonardóttir er kennari í kynja- og félagsfræði við Háskóla Íslands. Hún skoðar hvaða
afleiðingar viðhorf samfélagsins til móðurhlutverksins getur haft á jafnrétti kynjanna og jafna fjölskylduábyrgð.
Áköf mæðrun (intensive moth-
ering) er talin hafa verið ráð-
andi hugmyndafræði um
móðurhlutverkið í vestrænum
samfélögum frá um 1990. „Þá
hafði atvinnuþátttaka kvenna
aukist og konur höfði uppi
kröfur um samfélagsleg völd
og jafnrétti. Þá einhvernveginn
byrjar þessi sterki fókus á
móðurhlutverkið. Þetta er am-
erísk hugmyndafræði, um
mömmuna sem á að vera
heima, en hún hefur áhrif á
foreldramenningu í öllum vest-
rænum samfélögum og það er
ekkert lát þar á. Það sem er
áhugavert í íslenska samheng-
inu er að meðfram þessari
hugmyndafræði höfum við líka
þessa jafnréttissýn og hug-
mynd um okkur sjálf sem fem-
iníska paradís þar sem jafn-
rétti sé náð,“ segir Sunna.
Stangast á
við jafnréttið
ÁKÖF MÆÐRUN
Morgunblaðið/Golli
Með börnin Krafa er á það að mæður beini öllum sínum kröftum að móður-
hlutverkinu og að sjálfsmynd þeirra eigi fyrst og fremst að mótast af því.